УЧЕНЫЙ САДОВНИК А.М. ФЕТИСОВДОН СЕМИРЕЧЕНСКОЙ ОБЛАСТЫНЫН ВОЕННЫЙ ГУБЕРНАТОРУНА ЖАЗГАН ОТЧЕТУ ЖАНА ЖЕРДИ АРЕНДАЛОО ҮЧҮН СУРАНЫЧ
г.Пишпек 23-октябрь, 1890-жыл.
Сыроварлык жана айыл чарба ишимди кеңейтүүнү каалап, Токмак районунда алты жылдан бери жүргүзүп келе жаткан ишимди улантуу үчүн, жергиликтүү малдын сүттүүлүгүн жогорулатуу зарыл. Менин сыроварняма таандык малдын арасында сүттүүлүгү төмөн малдарды сүттүүлүгү жогору малдар менен айкалыштыруу аркылуу каалаган натыйжаны алуу кыйын болгондуктан, мен Сыр-Дарин облусунан 10 баш 3/4 голландиялык жана 1/4 жергиликтүү кандуу мал сатып алдым, ошондой эле бир таза кандуу голландиялык бука сатып алдым. Азыркы учурда менин малым 235 баштан турат, жана жыл сайын көбөйүп жатат.
Ар кандай малдардын айкалышы менен, табигый жайытта жана дайыма жетиштүү эмес кургак чөп менен азыктанган малдын сүттүүлүгүн жогорулатуу мүмкүн эместигин эске алып, мен айыл чарба фермасын уюштурууну каалайм. Бул ферма кыш үчүн жетиштүү чөп запасын даярдап, жайда жайытка ээ болуп, малга дан жана азыктык тамыр өсүмдүктөрүн жеткирүү үчүн менде жумушчу мал жана заманбап айыл чарба шаймандары бар, бирок, тилекке каршы, менде айыл чарба иштерин эркин жана туура жүргүзүүгө мүмкүнчүлүк берген жер жок. Азыркы убакка чейин мен киргиздерден алты жыл бою аз төлөм менен пайдаланып келген жайыт жана чөптүн жетишсиздигинен жапа чеккенмин. Бул пайдалануу мөөнөтү аяктап жатат, жана мен өзүмдүн чарбам менен панасыз калам.
Мен бул жерде баштаган ишимди улантууну жана жакшыртууну чын жүрөктөн каалап, менин күчүм жеткенче, Сиздин жогорку ыйгарымдууңуздан 30 жыл бою 300 десятина жерди арендага берүүнү суранам. Бул жерди мурдагы почтосодержатель Дмитриевге ат заводун уюштуруу үчүн берилген шарттарда берүүнү суранам. Бул 300 десятинанын ичинен 120 десятинасын Аламедин жана Аларча дарыяларынын ортосундагы тоо этектеринен алууну каалайм, ал жерде айыл чарба фермасын уюштурам, ал эми 180 десятина Кегетин капчыгайындагы тоолуу аймакта эки сыроварня үчүн бөлүнөт: биринчиси көктөм жана күз айларында сыр даярдоо үчүн, экинчиси болсо жогорку зонадагы капчыгайда сыр даярдоо үчүн, жана ошол мезгилдерде бул сыроварняга таандык мал үчүн жайыттар болушу керек.
Мен болсо, Дмитриевдин жерди пайдалануу боюнча милдеттенмелерин аткаруу менен катар, Семиречье айыл чарба мектептеринин окуучуларына сыроварлык жана айыл чарбасынын башка тармактарын практикалык үйрөнүү үчүн акысыз мүмкүнчүлүк берем, булар жергиликтүү малдын сүттүүлүгүн жогорулатуу максатында мен тарабынан жүргүзүлөт.
Садовник Алексей Михайлович Фетисов [кол тамга]
23-октябрь, 1890-жыл, г. Пишпек
ЦГАРК. Ф. 44. On. 1. Д. 21416. Л. 12-13. Оригинал.
Пишпек шаарындагы териден жасалган заводдун маалыматы. Документ №10