Эркектер жана аялдар
Аксакалдан сурашты: «Кимдер көп - эркектерби же аялдарбы?».
- Албетте, аялдар көп.
- Эмне үчүн сиз эсептей алдыңыз?
- Эгер үйдөн чыкпаган бардык эркектерди жана бардык коркок эркектерди аялдарга кошсок, анда чыныгы эркектер азчылыкта калат.
Эне жана карттык
Бир аялдан сулуулук жана жаштык сыры менен бөлүшүүсүн сурашты.
- Сиз жаш көрүнөсүз, бирок балдарыңыз чоң. Сиз өзүңүздү кантип ушунчалык жакшы сактап калдыңыз?
- Эненин жашы жана ден соолугу өзүнүн жашынан гана эмес, балдарынын мамилесинен да көз каранды. Эне эки учурда курайт - балдары уятка калтырганда жана уулунун чачында ак чач пайда болгондо. Менин балдарым мени капалантпайт, ал эми улуусунда дагы ак чач жок. Анда мен эмне үчүн курайм?
Бир адам акылманга кеңеш сурап келди.
Аксакал, мен уулумду көп жолу урушам, бирок ал мени укпайт. Уулумду кантип тарбияласа болот, эмне кылышым керек?
Сен уулуң менен кандай мамиледе болоруңду сураганың жакшы. Сенин ага болгон мамилең - анын тарбиясындагы эң маанилүү нерсе. Туулганынан жетиге чейин уулуң менен падишахыңдай мамиле кыл. Сегизден он төрткө чейин аны кулдай кара. Он төрттөн кийин болсо, аны эң жакшы досуңдай кара.
Карт жана жайыт
Жазында карт өзүнүн небересин тоого жиберди. «Биздин малды жайгаштырууга жакшы жайыт тап, анан үйгө кайтып кел» - деп улантты. Жума өткөндөн кийин небереси үйгө кайтып келип, аксакалга көргөндөрүн айтып берди.
- Ат а, мен жакшы чөп жана мыкты суу бар жайыт таптым. Бирок ал жакта карышкырлар бар. Биз эмне кылышыбыз керек?
- Неберем, менин сөздөрүмдү эстеп ал. Жакшы жайытта ар дайым карышкырлар жана бүркүттөр болот. Алар эч нерсе жок жерлерде, мал жок жерлерде гана жок. Ал эми суу жана чөп бар жерлерге ар жылы аттар жана койлор келишет.
Бакыт деген эмне?
Бир жолу акылманга эки жигит кайрылышты.
- Аксакал, бизди чечип бериңиз. Бакыт эмне экенин айтыңызчы?
- Эгер сиз бакыттын жытын издеп жатсаңыз, анда билгиле, бул жазгы талаалардын жыты, кышкы сууктан кийин кайра жанданып жаткан табияттын жыты.
Эгер сизге бакыттын үнү керек болсо, анда бул сүйүү жөнүндө ырдаган сайраган булбулдун үнү.
Кышында бакыт - бул биринчи жумшак карга тийүү.
Азыр сиздин бактыңыз билим алуу жана аксакалдардын жакшы насааттарын алуу.
Ал эми сиз чоңойгондо, эң жогорку бакыт - өз мекенин коргоо жана элге кызмат кылуу болот.
Тынчтык - алтын
Бир жолу акылманга папугай саткан адам кайрылды.
- Бул папугай канча турат?
- Беш жүз сом.
- Ал эмне кылат?
- Ал адамдардын сөздөрүн кайталап, 심지어 урушуп да кетет.
- Ал эми бул канча?
- Ал үч жүз сом турат.
- Неге?
- Анткени ал азыраак сөздөрдү билет жана урушуп да билбейт.
- Анда мен аны алам, бирок үч жүзгө эмес, беш жүз сомго.
- Неге?
- Эгер ашыкча сүйлөп кетпесем, жакшыраак тынчтыкта калам. Тынчтыкта сезимдер көп, сүйлөшүүдөн. Ушундан улам акылмандар: «Тынчтык - алтын» деп айтышкан.
Кыргыз үчүн эң маанилүүсү эмне?
Бир жолу жаштар кыргыздар үчүн эң маанилүүсү эмне экенин талашып жатышты. Ар бири өз оюн айтты. Анда алар аксакалдан кеңеш сурашты. Ал алардын суроосун угуп, мындай деди:
- Кыргыздар үчүн эң ыйык нерсе - Тенгри же ыйык асмандар.
Кыргыздар үчүн эң жогору бааланган нерсе - намыс.
Биздин негизги байлыгыбыз - туулган тил.
Мекендин башаты - өз айыл.
Ыйык тамак - нан.
Кыргыздардын урааны - Манас.
Биздин таянычыбыз - намыс.
Кудайга кайрылганда кыргыз биринчи кезекте акылынан ажыратпашын сурайт.
Адам үчүн негизги сот - анын эли, коом.
Эң жогорку кубаныч - уулдун төрөлүшү.
Сүйүктүү иш - бүркүт менен аңчылык жана комузда ойноо.
Сарт-аке
Акылман Сарт-акеден сурашты: «Адам үчүн эң кымбат нерсе эмне?»
— Эң кымбат нерсе - жоготкон нерсе.
- Ал эми эң алмаштыргыс нерсе?
Эне мээрими.
Сүйлөшүү же угуу?
Аксакалдан кайсы жөндөм маанилүү - сүйлөшүү же угуу деп сурашты?
- Угуунун жөндөмү маанилүүрөөк. Угуунун жөндөмү - сүйлөшкөн адамдын пикирине сый көрсөтүү. Угуунун жөндөмү адамдын ички маданиятын көрсөтөт. Угуунун жөндөмү - сабырдуулук жана акылмандык белгиси. Көркөм сүйлөй албаган адам ийгиликке жетиши мүмкүн, ал эми угуу жөндөмү жок адам эч качан ийгиликке жетпейт. Тынчтыкта эч ким жазаланбайт, ал эми көркөм сүйлөгөн адам ката кетириши мүмкүн. Бир нерсени бир жолу айтпас бұрын, аны миң жолу угуу керек.
Акылдуу адамды кантип тааныйбыз?
Акылманга акылдуу адамды кантип билүүгө болорун сурашты?
- Акыл же анын жоктугу биринчи көз караштан эле анык болбойт. Бирок акылдуу адамды айырмалап турган бир нече белгилер бар.
Ал өзүнө жана максатына ишенет.
Элдин өткөнүн эстеп, азырын түшүнүп, келечегин көрө алат.
Ишенимди актоону билет.
Акылдуу адамдар менен достошот.
Убактысында өзүнүн катачылыктарын жана кемчиликтерин түшүнөт.
Акылдуу адам ашыкча ичпейт.
Ар бир жерде жана бардык нерселерде тартипке умтулат.