Лидер, реформатор, патриот, профессионал. 1993-жылдан бери Кыргыз Республикасынын Социалдык фондунун төрагасы-министри. 1999-жылдан бери азыркыга чейин «Социум Консалт» консалтингдик компаниясынын башкы директору. Ал өзүнүн жашоосунун иши катары мамлекеттик программаларды социалдык өнүктүрүү маселелери боюнча иш алып барууну эсептейт.
Табият аны жомоктогудай сулуулук, акыл, аналитикалык ой жүгүртүү, эмгекчилдик менен сыйлады. «Өнөр жай экономисти» адистигин алып, эмгек инженери, ишкананын пландоо бөлүмүнүн начальниги болуп иштеди. Аспирантурада окуп, экономика илимдеринин кандидатынын диссертациясын коргоп, Р. Учкемпирова 20 жыл бою Госплан системасында, андан кийин республикалык Финансылык министрлигинде иштеди.
Жогорку профессионалдуу адис, мамлекеттик ой жүгүртүүгө ээ. Ал үчүн ар кандай экономикалык анализ, эсептөө оңой эле болчу.
Эгемендүү Кыргызстан экономикасынын катаал жылдарында Р. Учкемпирова Социалдык фондду жетектеди. СССРдин кулашы менен пенсиялык система эң уязвимдүү жерлердин бири болуп калды. Фактически, аны кайрадан түзүү керек болчу. Салыштырмалуу кыска убакыттын ичинде Учкемпированын күч-аракети жана уюштуруу таланттары менен жашоого жөндөмдүү Соцфонд жана пенсиялык система түзүлдү.
Эмгек сиңирген экономист Роза Учкемпирова пенсияга чыккандан кийин, өзүнүн бир туугандары менен биргеликте реформаларды колдоп турган «Социум Консалт» компаниясын негиздеди. Атап айтканда, саламаттыкты сактоо финансирлөөсүнүн реформасына олуттуу көңүл бурулууда, Саламаттыкты сактоо министрлигине, Мажбурлап медициналык камсыздандыруу фондуна, медициналык мекемелерге реформаны жүргүзүүгө жардам көрсөтүлөт. Компания университеттер үчүн социалдык камсыздандыруу жана калкты камсыздандыруу боюнча окуу китебин даярдап, чыгарды, аудит кызматтарын көрсөтөт.
Социалдык өнүктүрүү программаларын иштеп чыгууга жана ишке ашырууга кошкон маанилүү салымы үчүн Р. Учкемпирова Кыргыз Республикасынын Президентинин Ардак грамотасы, «Данк», «Эмгек ветераны», «1000 жыл Манас эпосуна» медалдары менен сыйланган, ага «Кыргыз Республикасынын эмгек сиңирген экономисти» наамы ыйгарылган.
Роза Учкемпированын карьералык баскычтары
Роза Мавлетовна 1943-жылы Каракол шаарында көп балалуу кызматкердин үй-бүлөсүндө төрөлгөн. Рыбачье шаарындагы мектепти күмүш медал менен аяктап, Москва авиация институтуна тапшырган. Атасынын оорусуна байланыштуу төртүнчү курстан Кыргыз мамлекеттик университетинин экономика факультетине которулууга мажбур болгон. 1965-жылы «өнөр жай экономисти» адистигин алып, эмгек жолун Фрунзе шаарындагы таксомотор паркынын пландоо бөлүмүнүн начальниги, андан кийин Кара-Балта кант комбинатынын финансылык бөлүмүнүн начальниги болуп иштөөдөн баштаган. 1970-жылдан тартып - Кыргыз ССРинин илимдер академиясынын экономика институтунун аспиранты.
Экономика илимдеринин кандидатынын диссертациясын коргоп, 1974-жылдан тартып, республикадагы Госплан экономика институтунда жаш адис, улук илимий кызматкер, өнөр жай жана транспорт бөлүмүнүн жетекчиси болуп иштеди. 1981-жылы Госпланда билим берүү, маданият жана саламаттыкты сактоо бөлүмүнүн начальниги болуп дайындалган. 1992-жылдан тартып - Экономика жана финансылык министрлигинин жыйынды бөлүмүнүн начальниги.
Роза Мавлетовна Госпланда Сопубек Бегалиев жана Казы Дикамбаев сыяктуу авторитеттүү, жогорку профессионалдуу адистердин жетекчилиги астында иштеген жылдарды терең ыраазычылык менен эскерет. Алар менен байланышуу анын үчүн бактылуу жана чоң жашоо мектеби болуп эсептелет. Ал убакта Госпландын бардык кызматкерлери абдан кыйын режимде жана чоң жоопкерчилик менен иштешкен. Ар бир сан, бардык эсептөөлөр жана негиздемелер үчүн жооптуу болушкан. Роза Мавлетовна эң чоң практикалык тажрыйбаны социалдык сектордун жетекчиси болуп 17 жыл иштеп жүргөндө алган.
Албетте, республика өзүнчө мамлекет катары рыноктук экономикага өтүүдө ушул сектордун милдеттерин жаңы позициялардан кайра карап чыгууга туура келди. Ошол учурда эң уязвимдүү участок болуп пенсиялык система калды. Кыргызстанда, мурдагы СССРдин бардык республикаларында сыяктуу эле, өз алдынча система жок болчу. СССРдин Пенсиялык фонду бөлүнгөн. 1991-жылы Кыргызстан жалпы вертикалдык системадан кесилип калды. Союздун пенсиялык фонду республикаларды дотациялап, өзүнүн киреше бөлүгү жетишпеген жерлерге жардам берчү. Ошентип, өзүнүн пенсиялык системасын тез арада түзүү зарылдыгы жөнүндө сөз болду. Ошол учурда көптөгөн маселелер социалдык камсыздандыруу боюнча, оорулардын пособиялары, балдар үчүн, санаторий-курорттук дарылоо жана башка көптөгөн маселелер боюнча пайда болду.
Экономика рыноктук рельстерге өткөндө республикада жумушсуздук пайда болуп, анын жанына Жумушсуздукту колдоо фонду түзүлдү.
Ошентип, рыноктук экономикасы бар ар бир өлкөгө мүнөздүү социалдык камсыздандыруу системасы жарала баштады.
Финансылык министрликте иштеп жүрүп, Р. Учкемпирова социалдык системадагы кырдаалды, анын өнүгүү жолдорун анализдеген. Өзүнүн ойлорун социалдык маселелер боюнча вице-премьер-министр Турар Койчуев менен бөлүшүп, ал колдогон. Анын сунушу боюнча Р. Учкемпированы Социалдык фонддун төрагасы кылып дайындашкан.
1993-жыл жаш өлкөнүн жашоосундагы эң кыйын жылдардын бири болду. Гиперинфляция жана экономикасынын кулашы шартында бардык социалдык программалар кыйрады. Бул кыйын мезгилде Роза Мавлетовна Социалдык фондду жетектеп, эң уязвимдүү жана коргоосуз жарандарды - пенсионерлерди камсыз кылуу үчүн жоопкерчиликти өзүнө алды.
Ал жөн гана кары адамдарга кайгырып койбой, пенсиялык системаны жана республикада социалдык камсыздандыруунун бирдиктүү жана системалуу системасын түзүү боюнча негизги реформаны жетектеди.
Кадрлар даярдалып, кайра окутулду, жамаат түзүлдү. СНГ өлкөлөрүндөгү пенсиялык реформаларды изилдеп, анализдегенден кийин жаңы пенсиялык мыйзам иштелип чыгып, кабыл алынды. Бул иш үчүн гранттар алынган жок, кредиттер алынган жок.
Тарыхый кыска убакыттын ичинде бардык механизмдерди ишке киргизүүгө жана бүгүнкү күндө Соцфонддун финансылык туруктуулугун жана стабилдүүлүгүн сактоого мүмкүндүк берген натыйжаларды алууга жетишилди.
1999-жылдан бери жана азыркыга чейин Роза Мавлетовна жетектеген «Социум Консалт» компаниясы финансирлөө жана саламаттыкты сактоо реформаларын жүргүзүүдө.
Анын ишинин натыйжалары республика калкынын, медициналык кызматкерлердин колдоосун жана мактоосун тапты, эл аралык финансылык институттардын, Дүйнөлүк саламаттыкты сактоо уюмунун оң баасын алышты.
Саламаттыкты сактоо жана билим берүүнү финансирлөөнүн натыйжалуулугун жогорулатуу маселелеринде компания Финансылык министрлик менен активдүү кызматташып, мамлекеттик чыгымдарды реформалоо программасы боюнча нормативдик-укуктук базаны иштеп чыгуучулардын бири болуп саналат.
2005-жылдан бери компания Билим берүү жана илим министрлиги менен тыгыз кызматташып, мектеп билим берүүнү финансирлөө реформасы боюнча маселелер менен алектенет. Анын негизги максаты - республикадагы бардык балдар үчүн мектеп билим берүүнүн жеткиликтүүлүгүн камсыз кылуу, чектелген финансылык ресурстарды рационалдуу пайдалануу, эффективдүү окуу системасын түзүү. Министрликтин буйругу менен ал орто мөөнөттүү билим берүү өнүгүү стратегиясын иштеп чыгууга катышкан, өкмөт тарабынан бекитилген.
2006-жылы компания республикадагы калкты социалдык коргоо системасын өнүктүрүү стратегиясын жана пенсиялык системаны реформалоо боюнча маселелерди иштеп чыгууга катышкан, Эмгек жана социалдык коргоо министрлиги, Социалдык фонддун адистери менен биргеликте.
Р. Учкемпированын лидерлик сапаттары, демократиячылдыгы, адамдарга болгон урмат-сыйы аны коюлган максатка жетүүдө жогорку натыйжалуулукка жетүүгө мүмкүндүк берет.
Роза Мавлетовна эки чоң, эне-атасы болуп, мээримдүү чоң эне. Улуу уулу Таглыков Искендер жана кызы Таглыкова Жылдыз Кыргыз улуттук университетин Ж. Баласагына атындагы, финансисттер катары аякташкан. Экиси да банктын кызматкерлери. Р. Учкемпирова кызыктуу адамдар менен баарлашууга, мемуарларды жана «Атаандаш адамдардын жашоосу» сериясынан китептерди окуууга, элдик ырларды угууга убакыт бөлөт. Учкемпировдордун чоң жана достук үй-бүлөсү бар: алты эжеси жана бир агасы. Роза Мавлетовна күч-кубатка, энергияга, жаңы ойлорго толгон.
Ал үчүн негизгиси, ар бир адамдын максаты болушу керек жана баштаган ишин аягына чейин жеткирүү.
КЫРГЫЗСТАНДАГЫ АЯЛДАР