ЛИ ЦИНЪЮНЬ – ДҮЙНӨДӨГҮ УЗУН ЖАШООНУН РЕКОРДУ
1933-жылы кытайлык Ли Цинъюньдын өлүмүнө дүйнөнүн бардык маалымат каражаттары жооп берди. Даже New York Times гезити 6-майда 1933-жылы некролог жарыялады. Ал скромдуу чөп соодагери үчүн мындай популярдуулук эмне үчүн? Чындыгында, эч кандай таң калыштуу нерсе жок, анткени Ли Цинъюнь 256 жыл жашаган.
Ал 23 аялын жерге берди, 24-аялы жесир калды. Анын 180 баласы болгон. Ли Цинъюнь өзү 179 жашта экенин айтып жүргөн. Бирок изилдөөчүлөр көп жылдар бою анын эс тутуму бир аз алсырап калганына келишишти. Минько университетинин профессору Ли Цинъюнь 1677-жылы туулган деген маалыматтарды тапты. 1930-жылы Ли Цинъюньдын жашоосун изилдеген дагы бир профессор Ву Ченг-Цзе, Чэнду университетинде иштеп, кытай императордук өкмөтүнүн документтеринин арасынан чөп соодагерине 150 жана 200 жылдык юбилейи менен куттуктоолорду тапты. Эгерде бул документтердин бири чын болсо, анда кытайлык чоң ата чындыгында адамзат тарыхында эч кимден узак жашаган адам болуп эсептелет.
Демек, Ли Цинъюнь орус императору Петр Iден беш жыл кийин төрөлгөн. Ал орус царларынын баарын, ушул самодержецтен баштап, 16 жыл совет бийлигин да көргөн.
Он жашында ал окуп, жазып билчү, бул ошол убакта чоң редкость эле, жана ал саякаттоого да мүмкүнчүлүк алды. Ал Ганьсу жана Шаньси провинцияларында, Тибетте, Аннамада (азыркы Вьетнам), Сиамда (азыркы Таиланд) жана Маньчжурияда болду. Ар бир жерде Ли Цинъюнь дарылык чөптөрдү таанууга үйрөндү. Ал өмүрүнүн негизги бөлүгүн ушул ишке арнады. Алгачкы жүз жылда чөптөрдү өзү чогултса, кийинчерээк башкалар чогулткан чөптөрдү сатууга өттү.
1748-жылы Ли Цинъюнь Чуй Цзяндан Кай Сяньге көчүп барган. Ал жерде ал согуш өнөрүн окутуучу катары армияга кирген. Мындан тышкары, ал командирлерге тактикалык кеңештер берген. Ал учурда 71 жашта болгон. Ли Цинъюньдын өмүрүндөгү кийинки так дата - 1927-жылы генерал Янь Сениң коногу болуп келген күнү. Генерал Янь Сен өзүнүн жазууларында карыянын жаш көрүнүшүнө, күчүнө жана эрдигине таң калганын жазган. «Анын жакшы көрүүсү жана сергек кадамы бар, бойу жети фут, өтө узун тырмактары жана кызгылт жүзү бар» - деп генерал коногун сүрөттөгөн. Ли Цинъюньдын жалгыз белгилүү сүрөтү Янь Сендин коногунда тартылган.
Алты жылдан кийин Ли Цинъюнь дүйнөдөн кайтты, 24-аялы жана көптөгөн мурасчылары жесир калды. Мындай адамдын өлүмү, албетте, көптөгөн ушактарды жаратты. Кээ бирлери аны ууландырганын айтышты. Бирок, изилдөөчүлөрдүн бир бөлүгү өлүм табигый себептерден болгонун эсептешет. Бирок, жакындары Ли Цинъюнь: «Мен бул дүйнөдө керек болгон бардык нерсени жасадым. Эми мен үйгө кетип жатам» - деп айтканын билдиришти, андан кийин жан берди.
Генерал Янь Сен Ли Цинъюньдын негизги биографы болгон. Ал белгилүү коногунун чыныгы жашын аныктоого аракет кылган. Генерал тарабынан жарыяланган отчетко ылайык, 1933-жылы Сычуань провинциясынын тургундары Ли Цинъюньды кичинекей бала кезинде көргөндөрүн эскеришкен. Көпчүлүгү алардын ата-бабалары анын менен достошуп жүргөнүн, ал кезде ал уже кары экенин айтып беришкен. Туулган күнү тууралуу маалыматтын так эместигин Линин бир мурасчысы мындайча түшүндүрдү: «Мастер акыркы жолу үйлөнгөндө, ал атайын 59 жыл жашын «жашарткан», анткени келини аны өтө эле кары деп эсептебеши үчүн».
Ли Цинъюнь Ширали Муслимовдон 88 жыл узак жашаган, ал СССРдин эң кары адамы катары расмий эсептелет жана дүйнөдө 168 жашта болгон. Ал эми расмий дүйнөлүк рекордчу Омар Абаска салыштырганда, ал 144 жыл жашаган, Ли 112 жыл узак жашаган.
Бул адамдын узак жашоосунун сыры эмне? Ли Цинъюнь өзү мындай деп айткан: «Жүрөгүңдү тынч карма, черепахадай отур, куштай сергек жүр, иттей укта». Бул сөздөрдү, балким, мындайча түшүнүү керек - өмүрдү узартуу үчүн жан дүйнө тынчтыгын сактоо жана физикалык активдүүлүк менен эс алууну тең салмактуу бөлүштүрүү керек, экөөсүнөн да баш тартпастан.
Албетте, Ли Цинъюньдын жашоо образы жөнүндө айтсак, анда жаңы эч нерсе укпайсыз: кытайлык эч качан тамеки чеккен эмес, алкоголь ичпеген, тамактанууну туруктуу жүргүзгөн, эрте уктап, эрте турган. Ли Цинъюньдын узак жашоосунун сыры анын сырдуу элексираларында, рецепттерин ал эч качан ачыкка чыгарган эмес, деп айтылат. Башкалары болсо, жөн гана генетика ошондой - Ли төрөлгөн айылда көптөгөн адамдар узак жашаган. Ошентсе да, Лини жеке билген адамдар аны абдан кайрымдуу жана жакшы адам катары эскеришет, идеалдуу эс тутуму менен. Ал 150 жыл мурун болгон окуяны оңой эле эстей алчу. Жергиликтүү тургундар, алардын өмүр бою Лини эстеп жүрүшкөнүн, жана алар дагы кичинекей кезинде, ал уже кары экенин айтышты. Кээ бирлери алардын ата-энелери Лини жаш кезинде эстей албагандыгын да айтышты.
Ли Цинъюньдын шәкерти, тайцзи-цюань устаты Да Лю дагы улуу карыянын бир сөзүн келтирет: «Менин узак жашоомдун сыры - 120 жыл бою туруктуу, туура жана толук күч менен көнүгүүлөрдү аткаруу». Ошондуктан, көргөндөй, баары жөнөкөй.