Орус тилин билгендер катары таануу
Россия Федерациясынын жарандыгына чет өлкөлүк жаранды же жарандыгы жок адамды жөнөкөйлөтүлгөн тартипте кабыл алуунун өзгөчө учурларынын бири — 2002-жылдын 31-майындагы № 62-ФЗ "Россия Федерациясынын жарандыгы жөнүндө" Федералдык мыйзамынын 14-беренесинин 2.1-бөлүгүнө ылайык орус тилин билгендер катары кабыл алуу.
Россия жарандыгына жогоруда көрсөтүлгөн тартипте арыз берүү үчүн алдын ала талап — арыз берүүчүнүн орус тилин билгендер катары таанылышы.
Ким орус тилин билгендер катары таанылышы мүмкүн (ОРТ)
Орус тилин билгендер катары таанылышы үчүн чет өлкөлүк жаран же жарандыгы жок адам төмөнкү үч жалпы талапка жооп бериши керек:
1. Жетилген, т.а. он сегиз жашка толгон жана жөндөмдүү болуусу.
2. Орус тилин билүү жана күнүмдүк жашоодо, ошондой эле маданий чөйрөлөрдө колдонуу.
Бул талаптар орус тилин билгендер катары таануу үчүн жогорку деңгээлде болушу керек.
Ошентип, чет өлкөлүк жаран же жарандыгы жок адам күнүмдүк сүйлөшүүлөрдү туура түшүнүп, тилдик чөйрөдө эркин баарлашып гана тим болбостон, тексттерди - көркөм, абстракттуу-философиялык, публицистикалык, профессионалдык багыттагы жана алардын астындагы маанилерди туура түшүнүп, интерпретациялоого да жөндөмдүү болушу керек.
Потенциалдуу орус тилин билген адам ошондой эле телепередачалардын, кинофильмдердин, коомдук сүйлөшүүлөрдүн мазмунун толук түшүнүп, сүйлөөчүдүн эмоционалдык мүнөздөмөлөрүн туура кабыл алып, жашыруун маанилерди түшүнүшү керек.
Ал ошондой эле орус тилинин бардык түрлөрүндө сүйлөө жүрүм-турумун көрсөтүп, анын байлыгын эркин пайдалануу жөндөмүнө ээ болушу керек.
3. Мурда же учурда Россия Федерациясынын аймагында туруктуу жашоосу же, башка вариант, мурда Россия империясынын же СССРдин аймагында туруктуу жашоосу, азыркы Россия Федерациясынын мамлекеттик чек арасынан тышкары, же:
Кеминде бир туугандык тукумдун бир мүчөсү болушу керек, ал:
мурда Россия Федерациясынын аймагында туруктуу жашаган же учурда туруктуу жашап жаткан;
мурда Россия империясынын же СССРдин аймагында туруктуу жашаган, азыркы Россия Федерациясынын мамлекеттик чек арасынан тышкары.
Көрүнүп тургандай, орус тилин билгендер катары таануу үчүн жогорку деңгээлде орус тилин билүү гана эмес, ошондой эле адамдын же анын тукумунун туруктуу жашоосу маанилүү.
Эгерде чет өлкөлүк жаран же жарандыгы жок адам бул талапка жооп бербесе, анда ал орус тилин билгендер катары таанылууга укугу жок, демек, жогорку деңгээлде орус тилин билген болсо да, Россия жарандыгына кабыл алууга укугу жок.
Ошентип, "туруктуу жашоо" термини эмне дегенди билдирет деген маанилүү суроо туулат?
Орус тилин билгендер катары таануу үчүн туруктуу жашоо
Россияда "туруктуу жашоо" терминин орус тилин билгендер катары таануу үчүн колдонулушу жөнүндө эң кеңири таралган, демек, бүгүнкү күндө актуалдуу суроону карап көрөлү:
А) учурдагы Россия мыйзамдарына ылайык чет өлкөлүк жарандардын укуктук абалы жөнүндө (потенциалдуу орус тилин билгендерге жана Россиянын жарандыгы жок тукумдарына тиешелүү)?
Б) учурдагы Россия жарандарын каттоо эрежелерине ылайык (потенциалдуу орус тилин билгендердин тукумдарына, Россиянын жарандыгы болгон же мурда болгон)?
В) мурдагы СССРдин паспорттук эрежелерине (1975-жылдын 1-июлунан тартып) ылайык (потенциалдуу орус тилин билгендерге жана СССРдин аймагында мурда туруктуу жашаган тукумдарына тиешелүү)?
Биринчи учурда (вариант "А"):
Чет өлкөлүк жаран же жарандыгы жок адам Россияда туруктуу жашаган деп эсептелет, эгерде ал Россияда жашоого укугу бар болсо. Бул жыйынтык "Россия Федерациясында чет өлкөлүк жарандардын укуктук абалы жөнүндө" Федералдык мыйзамдын 2-беренесинин 1-бөлүгүнүн 7-пунктунун мазмунунан келип чыгат.
Т.а., жогоруда айтылгандай, потенциалдуу орус тилин билгендерге жана Россиянын жарандыгы жок тукумдарына Россия жарандыгына кабыл алуу үчүн, Россияда жашоого укугу бар жана учурда же мурда жашоого катталган болушу керек.
Сиздин көңүлүңүздү буга чейин айтылган маанилүү жагдайга бурууну кааласам: эгерде чет өлкөлүк жаран же жарандыгы жок адам орус тилин билгендер катары таануу үчүн туруктуу жашоосу жок болсо, анда орус тилин билгендер катары таануу үчүн арыз берүү укугу Россияда жашоого укугу алгандан кийин жана жашоого катталган соң гана пайда болот.
Экинчи учурда (вариант "Б"):
Орус тилин билгендердин тукуму, Россиянын жарандыгы болгон (болгон) болсо, Россиянын аймагында туруктуу жашаган деп эсептелет, эгерде ал Россиянын жарандыгы боюнча ички паспорт боюнча жашоого катталган болсо.
Бул жыйынтык Россия Федерациясынын жарандарын каттоо жана жашоого каттоонун эрежелеринин 3-пунктунун 2-абзацынан келип чыгат, Россия өкмөтүнүн 1995-жылдын 17-июлундагы № 713 токтому менен бекитилген.
Үчүнчү учурда (вариант "В"):
СССРдин жарандыгы туруктуу жашаган деп эсептелет, эгерде ал 1974-жылдын үлгүсүндөгү паспорт боюнча туруктуу каттоого ээ болсо (бирок убактылуу каттоого эмес!).
Бул жыйынтык СССРдин паспорттук системасы жөнүндө жобосунун 6-пунктунан келип чыгат, 1974-жылдын 28-августундагы СССР Министрлер Кеңешинин № 677 токтому менен бекитилген.
Орус тилин билгендер катары таануу тартиби
Чет өлкөлүк жаран же жарандыгы жок адамдын орус тилин билгендер катары таануу боюнча аракеттеринин последовательдүүлүгүн этап-этабы менен карап көрөлү:
1-этап. Потенциалдуу орус тилин билгендер үчүн биринчи көңүл бурулушу керек нерсе - чет өлкөлүк жаран же жарандыгы жок адам орус тилин билгендер катары таануу боюнча арыз бергенде Россиянын аймагында мыйзамдуу жашоосу же туруктуу жашоосу болушу керек.
Ошондуктан, эгерде адам Россияда убактылуу жашоого уруксаты же жашоого укугу жок болсо, т.а. өлкөдө убактылуу жашап жатса, анда ал белгиленген тартипте жашоого каттоону жүргүзүшү керек, жана зарыл болсо, жумушка уруксат же патент алууга да туура келет.
Чет өлкөлүк жаран (жарандыгы жок адам), Россияда убактылуу жашоого уруксаты же жашоого укугу бар болсо, т.а. өлкөдө убактылуу же туруктуу жашап жатса, жашоого каттоосу болушу керек.
Ошентип, эгерде адамда, тиешелүү түрдө, убактылуу жашоого каттоо же жашоого каттоо жок болсо, биринчи этапта потенциалдуу орус тилин билгендер үчүн аларды каттоо керек.
2-этап. Кийинки этап - орус тилин билгендер катары арыз берүү жана башка зарыл документтерди Россиянын Ички иштер министрлигинин жергиликтүү органына, т.а. миграциялык каттоодо турган аймактагы Ички иштер министрлигинин органына берүү.
Орус тилин билгендер катары арыз жана башка зарыл документтер кабыл алынгандан кийин, тиешелүү кызматкер арыз берүүчүгө интервью өткөрүү убактысын жана ордун билдириши керек.
Эгерде арыз берүүчү өлкөдө убактылуу жашап жатса, анда жогоруда айтылган арыз 15 күндүн ичинде убактылуу жашоонун мөөнөтү аяктаганга чейин берилүүгө тийиш.
Эгерде арыз берүүчү өлкөдө убактылуу же туруктуу жашап жатса, анда орус тилин билгендер катары таануу боюнча арыз үч айдын ичинде Россияда жашоонун мөөнөтү аяктаганга чейин берилүүгө тийиш.
3-этап. Жергиликтүү Ички иштер министрлигинин органында интервью өткөрүү, андан кийин арыз берүүчү орус тилин билгендер катары таанылат же таанылбайт деген чечим кабыл алынат.
Биринчи учурда, т.а. арыз берүүчү орус тилин билгендер катары таанылса, ал орус тилин билгендер катары таануу чечимин алууга тийиш, бул кийинчерээк бардык алдын ала шарттарды аткаргандан кийин, ага төмөнкүлөр үчүн керек:
1. Россия жарандыгын жөнөкөйлөтүлгөн тартипте алуу үчүн - эгерде орус тилин билгендер катары таануу боюнча арыз бергенде арыз берүүчү Россияда жашоого укугу бар болсо, т.а. Россияда туруктуу жашаган чет өлкөлүк жаран же жарандыгы жок адам болсо.
2. Россияда жашоого укугун алуу үчүн - эгерде орус тилин билгендер катары таануу боюнча арыз бергенде арыз берүүчү Россияда жашоого укугу жок болсо, ал убактылуу жашап жаткан же убактылуу жашап жаткан чет өлкөлүк жаран же жарандыгы жок адам болсо, т.а. миграциялык каттоодо турган же убактылуу жашоого уруксаты бар болсо.
Россияда жашоого укугун алган соң жана мыйзам менен белгиленген башка талаптарды аткаргандан кийин орус тилин билгендер үчүн Россия жарандыгына жөнөкөйлөтүлгөн тартипте арыз берүү мүмкүнчүлүгү пайда болот.
Орус тилин билгендер катары таануу чечиминин күчү Россия мыйзамдары тарабынан чектелбейт.
Экинчи учурда, т.а. арыз берүүчү орус тилин билгендер катары таанылбаса, анын төмөнкү аракеттерди жасоого мүмкүнчүлүгү бар:
1. Аталган чечим кабыл алынгандан кийин бир жылдан кийин кайрадан орус тилин билгендер катары таануу боюнча арыз берүү. Россия мыйзамдары мындай арыздардын санын чектебейт.
2. Аталган чечим кабыл алынгандан кийин бир жыл күтпөй, Россияда укуктук статусун өзгөртүү боюнча башка арыздар менен кайрылууну карап көрүү. Мисалы, чет өлкөлүк жаран же жарандыгы жок адам, мыйзамдуу негиздер жана зарыл шарттар болсо, өлкөдөгү укуктук статусуна жараша:
• Убактысы өткөн чет өлкөлүк жаран (миграциялык каттоодо турган) - Россияда убактылуу жашоого уруксатын алуу боюнча арыз берүү (Россия өкмөтү тарабынан бекитилген квотага ылайык же ансыз), же кээ бир учурларда жашоого укугун алуу боюнча арыз берүү (мисалы, Беларусь Республикасынын жарандарында).
Убактысы өткөн чет өлкөлүк жаран (убактылуу жашоого уруксаты бар) - Россияда жашоого укугун алуу боюнча арыз берүү же Россия жарандыгына кабыл алуу боюнча арыз берүү (мисалы, Россияга өз мекендештерин ыктыярдуу көчүрүү боюнча мамлекеттик программага катышуучунун статусун алган соң).
Туруктуу жашаган чет өлкөлүк жаран (жашоого укугу бар) - Россия жарандыгына жөнөкөйлөтүлгөн же жалпы тартипте кабыл алуу боюнча арыз берүү.
Орус тилин билгендер үчүн жарандык
Орус тилин билгендер катары таанылган чет өлкөлүк жаран же жарандыгы жок адам, башка зарыл шарттарды аткаргандан кийин, мисалы, Россияда жашоого укугун алгандан кийин, Россия жарандыгына жөнөкөйлөтүлгөн тартипте арыз берүү мүмкүнчүлүгүнө ээ.
Аталган жарандыкка кабыл алуу тартиби (текстте - орус тилин билгендер үчүн жарандык) Россия жарандыгына жөнөкөйлөтүлгөн тартипте кабыл алуунун өзгөчө учурларынын бири болуп саналат, бирок маанилүү өзгөчөлүктөргө ээ.
Орус тилин билгендер үчүн Россия жарандыгына кабыл алуу тартиби
Алгач, орус тилин билгендер катары таанылган соң, чет өлкөлүк жаран кандай аракеттерди жасашы керектигин карап көрөлү, ошондо Россия жарандыгына орус тилин билгендер катары арыз берүү укугу пайда болот, ошондой эле жалпы эрежелерден кандайдыр бир исключениялар бар.
Этап-этабы менен карап көрөлү:
1-этап. Россия Федерациясына жарандыкка кабыл алуу мүмкүнчүлүгү жөнүндө билдирүү алуу үчүн жергиликтүү Ички иштер министрлигине кайрылуу - бул документти алуу зарылчылыгы болгондо гана жасалышы керек.
Кандай жагдайда болбосун, жарандыгы жок адамдар үчүн аталган билдирүүнү алуу талап кылынбайт.
Россия мыйзамдары орус тилин билгендер катары таанылган чет өлкөлүк жаранга Россия жарандыгына кабыл алуу мүмкүнчүлүгү жөнүндө билдирүү алуу боюнча арыз берүү укугун берет (бирок милдеттүү эмес!).
Т.а., Россия жарандыгына орус тилин билгендер катары кабыл алууда бардык чет өлкөлүк жарандар мындай билдирүүнү алуу керек эмес, болгону аларга бул билдирүү керек болгон адамдар гана.
Бул суроону кененирээк карап көрөлү.
Россия жарандыгына кабыл алуу мүмкүнчүлүгү жөнүндө билдирүүнү алуу төмөнкү үч категориядагы чет өлкөлүк жарандар үчүн талап кылынбайт:
1. Украина жарандыгына ээ адамдар, алар 2017-жылдын 29-июлундагы № 243-ФЗ Федералдык мыйзамына ылайык, 2017-жылдын 1-сентябрынан тартып күчүнө кирген, Россия жарандыгына орус тилин билгендер катары арыз бергенде украин жарандыгынан баш тартууну жөнөкөй арыз берүү аркылуу жүргүзүшөт.
Россия жарандыгына украин жарандыгы боюнча арыз бергенде, украин жарандыгынан баш тартууну тастыктаган документ нотариалдык жактан күбөлөндүрүлгөн арыздын көчүрмөсү жана ушул арызды жөнөтүү боюнча заказдык почта чектөөсүнүн квитанциясы болуп саналат.
Россия Федерациясы менен эл аралык келишими бар мамлекеттердин жарандыгы болгон адамдар, аларга Россия жарандыгын алуу учурунда өз жарандыктарын сактоо мүмкүнчүлүгү каралган (азыркы учурда мындай келишим Россия менен Тажикстан арасында күчүндө).
1. Бул учурда чет өлкөлүк жарандыгы бар адамдар үчүн (биздин макалабызда - 2-этап) өз жарандыгынан чыгуу талап кылынбайт, демек, орус тилин билгендер катары Россия жарандыгына кабыл алуу мүмкүнчүлүгү жөнүндө билдирүүнү алуу талап кылынбайт.
2. Жарандыгы бар мамлекеттердин жарандыгы, алардын мыйзамдарына ылайык, жарандыктан чыгуу учурунда башка жарандыкка кабыл алуу мүмкүнчүлүгү жөнүндө документ берүү милдети же зарылдыгы каралбайт.
Бул учурда чет өлкөлүк жарандыгы бар адамдар (биздин макалабызда - 2-этап) Россия жарандыгына кабыл алуу үчүн өз жарандыгынан чыгуу талап кылынат, бирок анын документин алуу үчүн Россия жарандыгына кабыл алуу мүмкүнчүлүгү жөнүндө билдирүү берүү талап кылынбайт.
Сиздин көңүлүңүздү буга чейин айтылган билдирүүнү алуу зарылдыгы, ошол же бул мамлекеттин жарандыгынан чыгуу учурунда белгиленген мыйзамдарга ылайык жөнгө салынгандыгына бурууну кааласам.
Ошондуктан, бул жагдайды тактоо үчүн, т.а. Россия жарандыгына кабыл алуу мүмкүнчүлүгү жөнүндө билдирүүнү алуу зарылдыгын тактоо үчүн, адамдын жарандыгы бар мамлекеттин тиешелүү кызмат адамдарына кайрылуу керек, мисалы, Россияда ошол чет өлкөнүн дипломатиялык өкүлчүлүгүнө же консулдук мекемесине.
Башка категориядагы чет өлкөлүк жарандар, орус тилин билгендер катары жарандыкка кабыл алуу үчүн, Россия жарандыгына кабыл алуу мүмкүнчүлүгү жөнүндө билдирүүнү алуу керек, андан кийин өз жарандыгынан чыгуу үчүн.
2-этап. Өз жарандыгы бар мамлекеттин уполномоченный органына кайрылуу, өз жарандыгынан чыгуу боюнча.
Мурда айтылгандай, Россия Федерациясы менен эл аралык келишимге ээ мамлекеттердин жарандыктары үчүн бул талаптар колдонулбайт, анткени аларга Россия жарандыгын алуу учурунда өз жарандыктарын сактоо мүмкүнчүлүгү каралган.
Бул категориядагы арыз берүүчүлөр орус тилин билгендер катары Россия жарандыгына кабыл алууда өз жарандыгынан чыгуу боюнча кайрылууга муктаж эмес.
Чет өлкөлүк жарандыктан чыгуу тартиби, бул үчүн талап кылынган шарттар, арыз берүүчүгө коюлган талаптар, даярдалууга тийиш болгон документтердин тизмеси жана башкалар тиешелүү мамлекеттин мыйзамдары менен аныкталат.
Россия мыйзамдарына ылайык, бул маселеге байланыштуу төмөнкү жагдайлар маанилүү:
• Россияда орус тилин билгендер катары жашоого уруксатын алуу боюнча арыз бергенде (биздин макалабызда - 3-этап) арыз берүүчү өз жарандыгы бар мамлекеттин уполномоченный органынан, өз жарандыгынан баш тартуу боюнча арыз бергенин тастыктаган документти же андай баш тартуу мүмкүн эместигин тастыктаган документти көрсөтүшү керек (Россия Ички иштер министрлигинин 2017-жылдын 9-ноябрындагы № 846 буйругу менен бекитилген Административдик регламенттин 31.4-пункту).
• Россия жарандыгына орус тилин билгендер катары арыз бергенде арыз берүүчү өз жарандыгы бар мамлекеттин уполномоченный органынан, өз жарандыгынан чыккандыгын тастыктаган документти же андай баш тартуу мүмкүн эместигин тастыктаган документти көрсөтүшү керек (Россия Федерациясынын жарандыгын карап чыгуу тартиби жөнүндө жобонун 14-пунктунун 5-абзацы).
3-этап. Россияда жашоого уруксатын алуу боюнча Ички иштер министрлигинин миграция боюнча бөлүмүнө кайрылуу жана бул документти алуу.
Эгерде орус тилин билгендер катары таанылган чет өлкөлүк жаран же жарандыгы жок адам Россияда туруктуу жашап жатса, т.а. Россияда жашоого укугу бар болсо, анда мурда аталган (эгерде зарыл болсо) 1-этап жана 2-этаптагы аракеттерди аткарып, жашоого каттоосу жана мыйзамдуу киреше булагы болсо, Россия жарандыгына орус тилин билгендер катары жөнөкөйлөтүлгөн тартипте арыз берүүгө укугу бар.
4-этап. Ички иштер министрлигинин миграция боюнча бөлүмүнө жашоого каттоо боюнча арыз берүү жана аны каттоо.
5-этап. Орус тилин билгендер катары мурда чет өлкөлүк жаран болгон адамдын Россияда жашоого укугун жарандыгы жок адамга алмаштыруу - бул чет өлкөлүк жарандыктан чыккан учурда жүргүзүлөт.
Чет өлкөлүк жарандыктын жашоого укугун жарандыгы жок адамга алмаштыруу орус тилин билгендер тарабынан, атайын формада жазылган арыз боюнча жүргүзүлөт. Бул арыз Ички иштер министрлигинин миграция боюнча бөлүмүнө чет өлкөлүк жарандыктан чыккан документти алган күндөн тартып он календардык күндүн ичинде берилүүгө тийиш.
Россияда жашоого укугун алмаштыруу боюнча арызды карап чыгуу үчүн максималдуу мөөнөт жети жумалык күн болуп саналат.
Россияга иммиграция. Россия Федерациясына жөнөкөйлөтүлгөн тартипте жарандык. Бөлүк - 3