ГИБРАЛТАР
Улуу Британиянын Пиреней жарым аралындагы түштүк бөлүгүндөгү ээлиги. Испания менен чектешет. Таштуу аймакты жана кумдуу жээкти камтыйт; Испаниядан нейтралдуу зона менен бөлүнөт. Аймак - 6,5 км2. Калкы - 27,8 миң (2005 ж.); негизинен гибралтарлыктар (испан, генуэз, португал, марокколордун урпактары), англичандар жана испандыклар. Расмий тил - англис тили. Дин - негизинен католицизм.
Акча бирдиги - гибралтар фунту = фунт стерлинг = 100 пенс.
Британиянын королевасы тарабынан дайындалган губернатор тарабынан башкарылат; ал ошондой эле куралдуу күчтөрдүн башкы командири. Губернатордун (Ф. Ричардс 2003 жылдан бери) компетенциясына коргоо, тышкы байланыштар жана ички коопсуздук маселелери кирет. Закон чыгаруу бийлиги жыйналыш палатасына (15 мүчө, 4 жылга калк тарабынан шайланат, спикер губернатор тарабынан дайындалат, 2 мүчө кызмат орду боюнча жыйналыш палатасына кирет) таандык. Аткаруу органы - башкы министр (1996 жылдан бери - П. Каруана) башчылык кылган министрлер кеңеши. Өкмөттүн компетенциясына ички өзүн-өзү башкаруу маселелери (коопсуздук маселелеринен тышкары) кирет.
Саясий партиялар: Гибралтардын Социал-демократиялык партиясы - башкаруучу, 2003-жылдын ноябрында өткөн шайлоодо жыйналыш палатасында 15 орундан 8 орунду алды. 1989-жылы негизделген. Гибралтардын Социалисттик Лейбористтик партиясы - 1976-жылы Гибралтардын Демократиялык кыймылынын негизинде түзүлгөн, 2003-жылдын жалпы шайлоосунда жыйналыш палатасында 7 орунду алды. Жарандык укуктарды өнүктүрүү ассоциациясы - 1976-жылдын июнь айында Гибралтардын Лейбористтик партиясы менен Англия менен интеграция партиясынын бириктирилиши натыйжасында түзүлгөн.
Британиялык Гибралтар үчүн Демократиялык партия - 1978-жылы түзүлгөн. Улуттук партия - 1991-жылы негизделген.
Профсоюздук бирикме - Гибралтар профсоюздар кеңеши.
Географиялык жайгашуусунун натыйжасында Гибралтар - Жерорта деңизинен чыгуу жана Атлантика тараптан кирүү жолдорун көзөмөлдөөгө мүмкүндүк берген эң маанилүү стратегиялык пункттардын бири.
1704-жылы Испаниянын мурас үчүн согуш учурунда Гибралтар англо-голланд флоту тарабынан басып алынган. Гибралтардын Улуу Британиянын ээлигине өтүшү юридикалык жактан 1713-жылдын Утрехт тынчтык келишими менен расмийленген. Гибралтар боюнча укукту Испания талашууда. 1966-жылдан бери жүргүзүлгөн англо-испан сүйлөшүүлөр, БУУнун чечимдерине ылайык, натыйжа берген жок. Улуу Британия 1967-жылдагы референдумдун натыйжаларына таянып, Гибралтардын 99% жашоочулары анын статусун сактоону колдошкон, ал эми Испания 1980-жылдын парламент резолюциясына таянып, "испан элинин Гибралтарды Испания менен кайра бириктирүү каалоосун" тастыктады.
1980-жылы түзүлгөн Лиссабон британия-испан келишими Гибралтардын статусу боюнча маселени жөнгө салуунун негизги болушу керек эле, бирок ар бир тарап анын шарттарын өзүнчө түшүндүрөт. 1984-жылдын ноябрында Гибралтар маселесин жөнгө салуу боюнча сүйлөшүүлөрдү баштоо жөнүндө испан-британия декларациясы кол коюлган. 1985-жылы жердеги чек аранын ачылышы Улуу Британия менен Испаниянын ортосундагы мамилелердеги чыңалууну жоюуга жардам берди. Бирок Испания жана Улуу Британия өкмөттөрүнүн ортосундагы сүйлөшүүлөр Гибралтар боюнча суверенитет маселесинде натыйжа бербей жатат. 1973-жылдан бери Гибралтар - ЕБда (Улуу Британиянын кириши менен), бирок ага Евросоюздун жалпы тарифтик жана айыл чарба саясатынын шарттары, ошондой эле бир катар салык нормалары колдонулбайт.
Гибралтардын экономикасынын структурасы негизинен анын ачык порт статусу (күнүнө болжол менен 200 кеменин кириши) жана чоң британиялык деңиз жана аба базасы менен аныкталат. Жеңил жана тамак-аш өнөр жайында бир нече кичи ишканалар бар, кичинекей кемелерди оңдоо заводунан турат. Туризм өнүгүүдө. Аймактын кичинекейдиги жана жердин уруктуулугу жоктугуна байланыштуу Гибралтарда айыл чарба продукциясы өндүрүлбөйт. ИДП - 769 млн доллар (2000 ж.). Калктын 60% кызмат секторунда, 40% өнөр жайда иштейт. Инфляция - 1,5%.
Экспорт - 136 млн доллар, импорт - 1,7 млрд доллар. Импорттун жалпы наркынан азык-түлүк товарларынын үлүшү чоң.
Жума сайын өкмөттүн газета - "Гибралтар газетт". Эң көп тираждуу күндөлүк газета (6 миң нуска) - "Гибралтар хроникасы".
Радио жана телевидение Гибралтар радиоберүү корпорациясы тарабынан башкарылат.