Саян музыкалык үй-бүлөдө төрөлгөн. Бир жолу жаш жигит телевизордон 1998-жылы Парижде өткөн үч тенордун концертинин көрсөтүлүшүн көрдү. Ошол учурда ал өзүнө: «Мен ошондой ырдағым келет!» - деди. Лучано Паваротти, Хосе Каррерас жана Пласидо Доминго Саяна терең таасир этти, жана ошол күнү ал Карагандадагы колледжге жөнөдү. Ал көп окуп, угуп, музыкалык плеер менен уктап, өзүнүн кыялына ишенимдүү жол тартты.
Кечээ биз өлкөбүздүн тарыхындагы биринчи классикалык музыка фестивалында тенордун дагы бир жаркын чыгышына күбө болдук, ал «TENGRI music» деп аталат. Биз белгилүү аткаруучу менен иш-чарадан кийин жолугуп, өткөн концерттен алган таасирлерин билүүнү жана бир нече суроолорду берүүнү чечтик.
- Мен үчүн мындай иш-чараларда катышуу абдан маанилүү жана аларды ачык асманда өткөрүү абдан жакшы. Классика элге жетет жана элдин маданиятын көтөрүү абдан туура. Жогорку искусство жана классикалык аткарууга катышуу болуп жатат. Азыркы учурда заманбап эстрада абдан көп, ал биринчи кезекте түшүнүүгө абдан жеткиликтүү. Бирок классикалык искусство өлкөнүн маданий жүзү жана ар бир борбордун ажырагыс бөлүгү болуп саналат. Бул учурда шаарда опера театрынын болушу абдан маанилүү. Аткаруучулар үчүн өзүн жана үнүн элге тартуу маанилүү. Ар бир ырчы үчүн сахнага чыгуу экзамен сыяктуу. Ошондуктан, сен элдин алдында турганда, кандай кабыл алынаарыңды абдан тынчсызданасың. Эгерде сен көрүүчүнүн жүрөгүнө мыкты нерсени себүүгө жетишсең – бул абдан жакшы. Мындай иш-чаранын өткөнү, адамдардын аракет кылганы жакшы, бирок мамлекеттен жогорку деңгээлде колдоо көрүүнү абдан каалайт элем.
- Жакында бир музыкатануу адисинен «Кыргызстанда опера искусствосу гүлдөп-өсүп жаткан жок, бирок ал бар» деген сөздөрдү уктум. Бул боюнча сиздин пикириңиз кандай?
- Мен эксперттер айткандай, баары эле жаман эмес деп ойлойм. Ооба, албетте, бардык жерде көйгөйлөр бар, бирок быйыл опера жана балет театры белгилүү ырчы Булат Минжилкиевдин эскерүү фестивалын өткөрүп жатат, ал 4-октябрда башталат. Бул театрдын жетекчилигинин эмгеги. Бул өлкөдө Булат Минжилкиев, Токтоналы Сейталиев, Кайыргуль Сартбаева сыяктуу аттарды берген өлкөдө баары нормалдуу болот деп ишенем. Албетте, биз классикалык аткаруучулар эстрадалык ырчылардай популярдуу эмеспиз, бизди көчөлөрдө тааныбайт. Опера искусствосунун жана классикалык жанрдын өнүгүшү бир тараптуу болбойт. Биз, артисттер, вокалисттер, дирижерлор жана оркестр мүчөлөрү бардык мүмкүнчүлүктөрдү колдонуп, жаңы программаларды элге алып чыгууга аракет кылып жатабыз! Бирок көрүүчүлөр тарабынан колдоо болбосо – бул абдан кыйын. Бул бир тараптуу оюн, жана өз кызыкчылыгыбыз үчүн.
- Демек, опера артисттерин бош зал тосуп алат?
- Мен бош зал деп айта албайм. Албетте, көрүүчүлөр бар. Айрыкча, алар премьера спектаклдерине жакшы барышат, анткени бул жаңы коюу, бардыгы кооз жана мыкты. Бул жаңы аба деми сыяктуу. Мен бул спектаклдерде болгонмун жана толгон зал артисттерге кол чабып жатканын көргөнмүн. Мындай учурлар артисттерге заряд берет жана аткаруу учурунда сарпталган нерселерин толуктоого жардам берет. Биз көрүүчүлөрдөн заряд алабыз.
- Жакында борбордо мыкты опера артисттеринин катышуусунда сицилия кечеси болуп өттү, менимче, мындай концерттер элди искусствого үйрөтөт…
- Чындыгында, бул мыкты долбоор болду жана мындай иш-чаралар керек, анткени шаардыктар үчүн классикалык искусствонун жаңы жактарын ачуу маанилүү. Бул кичинекей камералык оркестр болсо да, аны кандайча сунуш кылганы маанилүү жана көп нерсе аткаруучулардан көз каранды. Состав абдан жакшы тандалган, мен режиссер Наиля Рахмадиевге, бул концертти ойлоп тапкан үчүн, ошондой эле Гульнара Каликовага абдан ыраазымын. Мындай долбоорлор шаардыктар үчүн да, аткаруучулар үчүн да абдан керек. Анткени бул жаңы нерселерди жасоого мүмкүнчүлүк берет.
- Сизде укмуштуудай үн бар, азыркы аткаруучулардан кимдерди ырдаганыңызды айтып берсеңиз, кимге таасирленесиз?
- Менде эң жөнөкөй лирико спинто тенор бар. Жаш кезде классикалык вокал искусствосу менен таанышып баштаганда, чынчыл болсом, Николай Басковдун чыгармачылыгын абдан жактырчумун. Ал мыкты эстрадалык ырларды ырдаган: «Натали», «Жети нота», Игорь Крутогонун циклинен ырлар, бирок кийинчерээк мен анын искусствосуна кызыгуумду жоготтум. Мурда мен бул композицияларды аткарууну абдан жакшы көрчүмүн жана жакындарым да Николайга окшоштугун белгилешчү (күлүп).
- Сиз Казакстандансыз, кандайча азыр биздин өлкөдө жашап, иштеп жатасыз?
- Бул окуя абдан узун жана кызыктуу. Мен Караганда музыкалык училищесин аяктадым, андан кийин Алматы консерваториясына же Астана музыкалык академиясына тапшырууну чечтим, бирок документтерди тапшыруу керек болгон учурда, Дельфий оюндарынын алкагында эл аралык конкурска катышуу каалоосу пайда болду. Ошол учурда мен алтын медаль алдым жана жюрини таң калтырдым, балким, 22 жашымда Отелло монологун аткарганым үчүн, ал адамдар 40 жашында ырдаганга аракет кылышат. Менин кабыл алуу убактым кечикти, бирок Бишкекте сырттан окуу мүмкүнчүлүгү бар экенин уктум жана бул жерде окуй баштадым. Бир жолу мыкты мугалим Нестан Алишерованын кабинетине киргенде, роялдын артында бир кызды көрдүм. Мен анын сулуулугуна жана назиктигине таң калдым. Концертмейстерге көңүл буруп, андан кийин көңүл буруп, акыры Гульшан Конушева менин жубайым болду. Мен Кыргызстанда бешинчи жылымды өткөрүп жатам, консерваторияда бир аз сабак берем жана Малдыбаев атындагы Улуттук академиялык опера жана балет театрында иштейм.
- Сиз кандай партияларды аткаратсыз?
- Азыр мен театр менен контракт боюнча иштеп жатам, жана негизинен мени европалык репертуар үчүн чакырышат, мен «Травиата» операсында Альфреддин партиясын, «Риголетто» операсында Мантуан герцогунун партиясын, «Сельская честь» операсында Туриддуну, «Паяцы» операсында Каниону, ошондой эле «Евгений Онегин» операсында Ленскийди аткарам.
- Опера артисттери ден соолукка кам көрүшү керек, алар үчүн чектөөлөр барбы?
- Албетте, кичинекей режим бар. Бизге семечке жана жаңгактарды, аткаруудан мурун эмес, жалпы алганда, колдонууга болбойт. Кескин түрдө ооруп калууга болбойт, анткени каалаган убакта чакырылышы мүмкүн. Мен ащы тамактарды абдан жакшы көрөм, бирок аларды да жебейсиң. Ошондой эле муздак нерселерди да алып салуу керек. Бирок кээде каникулда муздак кола ичүүгө уруксат берем. Алкоголь байламдарды кургатады, так ошондой эле сигареттер. Мен майрамдарда жана өзгөчө учурларда да ичпейм жана тартпайм. Анткени сахнага каалаган убакта чакырышы мүмкүн.
- Сиз дагы кайсы сахнада ырдагыңыз келет?
- Лондондо «Королевский театр» бар, ошол жерде чыгуу абдан каалайт элем. Ошондой эле Санкт-Петербургдагы Мариинский театрында ырдаганды да абдан каалайт элем. Ал жакка бир нече адам гана кирет.
Саян Исинин сүйүктүү партиясы Пуччининин «Тоска» операсындагы Марио Коварадосси. 27 жашында ал «Сельская честь» операсындагы Туриддунун кыйын партиясын аткарган. Саян Исинде сахнага чыгууга жана чыгармачылык менен алектенүүгө күч берген чоң каалоо бар. Демек, Кыргызстанда опера искусствосу мындай мыкты аткаруучулардын жардамы менен жашай берет!