Бишкекте, бир гана таасир векторуна күчтүү басым жана артыкчылык берүү, аймактагы атаандаш күчтөрдүн терс реакциясын жаратат деп түшүнүшөт. Ошондуктан, ОДКБ (Москва тарабынан көзөмөлдөнөт) жана ШОС (Пекиндин долбоору) алкагында, ошондой эле Вашингтон тарабынан башкарылган Түндүк Атлантикалык альянс менен колдоо алуу аракеттери бар.
Кыргызстандын Куралдуу Күчтөрү учурда ар кандай аскердик курулуш, аскерлерди модернизациялоо, штаб деңгээлиндеги башкаруу жана жалпы өнүгүү моделдерин колдонуп жатат. Бул тармактагы реформалардын парадигмасы ар түрдүү союздаштардын сунуштары менен уникалдуу байланышта. Биз курал-жаракты РФдан ала алабыз, атайын күчтөрдү түрк инструкторлору аркылуу окутуп, Кытайдын Элдик-азаттык армиясынын өкүлдөрүнүн колунан жабдууларды алабыз, ал эми издөө-куткаруу операцияларын Пентагондун көзөмөлүндө өткөрөбүз.
Бир мисал катары – америкалыктар менен биргеликте Чүй облусундагы Садовое айылында 5 күндүк масштабдуу машыгуулар, террорчулардын мүмкүн болгон баскынчылыгына каршы туруу жана өзгөчө кырдаалдарга тез жооп берүү боюнча. Сценарий БУУнун "көк каска" тынчтык орнотуучуларынын операцияларына окшош жана КРдин Өзгөчө кырдаалдар министрлигинин куткаруучуларды даярдоо мамлекеттик борборунда өткөрүлөт.
Биздин аскер кызматкерлерибизден тышкары, иш-чарага АКШнын Ортолук командачылыгынын офицерлери, Монтана, Висконсин жана Батыш Вирджиния штаттарынан келген жоокерлер жана адистер, ошондой эле Жер үстүндөгү күчтөрдүн аскер-медициналык резервинин 3-командачы жана Юта штатынан келген издөө-куткаруу тобу катышууда. Жалпысынан 40тан ашык чет элдик модераторлор жана кыргыз тараптан 285тен ашык өкүл катышат.
Эртең таң эрте, Америка Кошмо Штаттарынын элчиси Памела Спратлендин катышуусунда, хаки кийген адамдар талаа ооруканасын ачып, жихадчылардын чабуулдарын токтотуп, туткундарды бошотуп, химиялык уулануу факторуна тез жооп берип, имараттын кулашы учурунда адамдарды куткарат.
Ошондой эле Кыргызстандын күч структуралары КСОРдун тренингдеринде, Коллективдик коопсуздук боюнча келишим уюмунун алкагында, жана Шанхай кызматташтык уюмунун өлкөлөрүнүн бөлүмдөрүнүн машыгууларында да катышууга даяр. Бул жылга бир нече машыгуулар пландалган.
Кыргызстанга азыркы дүйнөдө акыркы чечимге жетүү кыйын болуп жатат. Бирок, кээде расмий Бишкек үстөмдүк кылуучу оюнчулар менен мамилелеринде айрым принципиалдуулукту көрсөтөт.
Муну көрсөтүүчү ачык мисал.
Эртең Түндүк Атлантикалык аскердик блок Өзбекстандын борборунда өзүнүн полномочтуу өкүлчүлүгүн ачат. Ал эми мурда, 2004-жылы, НАТО Ташкентте эмес, Бишкекте өзүнүн регионалдык штаб-квартирасы үчүн участок бөлүштүрүүнү пландаштырган.
Ошол учурда НАТОнун Генералдык катчысынын жардамчысы Жан Фурне биздин республикада расмий сапар менен болуп, "Тынчтык үчүн өнөктөштүк" программасын өнүктүрүүдөн тышкары, экономикалык жана башка багыттар да каралып жатканын билдирген.
- Биз "жумшак дипломатияга" чоң көңүл буруп жатабыз, - деген Фурне ошол учурда. - Анын концепциясы экологиялык коопсуздук, илимди колдоо, жарандык коомду колдоо программаларын камтыйт.
Ошентип, "Партнерство..." долбоору азыркыга чейин КРда ийгиликтүү өнүгүп жатат. "Виртуалдык Жибек жолу" модели, сейсмологдорду колдоо, тил семинарлары, отставкадагы офицерлер үчүн курстар өткөрүлүүдө ж.б.
Бирок, НАТОнун илим жана башка тармактардагы долбоорлорун жөн гана ишке ашыруу бир иш, ал эми НАТО үчүн аскердик-саясий борборду туруктуу жайгаштыруу үчүн аянтча берүү башка иш! НАТО КРда жана Борбордук Азияда процесстерге гана көзөмөл кылбастан, таасир эте ала турган борборду жайгаштырууну каалаган.
Натыйжада, Брюсселден келген сунуш Бишкек тарабынан жумшак, бирок чечкиндүү түрдө четке кагылды. Эми НАТО жетекчилери башка варианттарды сынап көрүп, Ташкенттен иш алып барууну чечишти.
Кыргызстандын жетекчилиги мурда НАТОдан дагы бир сунушту - Астанадан Бишкекке НАТО менен байланыш офицеринин офисин көчүрүүгө макулдук берүүнү четке каккан. Ал эми башында, 2011-жылдын 18-апрелинде, КР өкмөтүнүн токтому менен "2010-жылдын 24-февралындагы № 10/297 Министрлер кабинетинин жооп катын ратификациялоо жөнүндө" мыйзам долбоору Жогорку Кеңешке жөнөтүлгөн.
НАТОго дагы бир жолу ийгилик болгон жок…
Албетте, Кыргызстандын жетекчилиги эл аралык блоктор жана альянстар менен мамилелеринде келечекте дагы ийкемдүү болот. Бирок, негизги өнөктөштөргө жагууга аракет кылып, ошол эле учурда жүзүн сактоону унутпашы керек, биринчи орунда ар дайым өз өлкөсүнүн, көп улуттуу элдин, жалпы коомдун кызыкчылыктары болушу керек.
Ошондуктан, туурабы?
Алим Аюмов