Эч кандай мамлекетти же мамлекеттердин коалициясын өзүнүн душманы деп эсептебестен, саясий жана экономикалык максаттарга жетүү үчүн аскердик күч колдонууга каршы чыгып, Кыргызстан, ошол эле учурда, өлкөнү мүмкүн болгон куралдуу кол салуудан коргоо үчүн даярдоо зарылдыгын мойнуна алды. Ошентип, мамлекет өзүнүн куралдуу күчтөрүн (КК) кармоо жана өнүктүрүү милдетин өзүнө алды.
Аскердик коопсуздукту камсыздоо системасын түзүү жана иштешинин мыйзамдык негиздери Кыргыз Республикасынын Конституциясында белгиленген жана алгач 1994-жылы Кыргыз Республикасынын Аскердик коргонуу концепциясында, кийинчерээк Кыргыз Республикасынын Аскердик доктринасында, ошондой эле Коргоо жөнүндө мыйзамда бекитилген.
Кыргыз Республикасынын Конституциясынын 9-беренесинин 1-пунктунда: «Кыргыз Республикасы экспансия, агрессия жана аймактык талаптарды аскердик күч менен чечүү максаттарын койбойт. Мамлекеттик жашоонун милитаризациясын, мамлекеттин ишмердүүлүгүн согуш жүргүзүү милдеттерине баш ийүүнү четке кагат. Кыргызстандын Куралдуу Күчтөрү өзүн-өзү коргоо жана коргонуу жетиштүүлүгү принциптерине ылайык курулат» деп айтылат. Кыргыз Республикасынын Конституциясынын 73-беренесинин 2-пунктуна ылайык, Кыргыз Республикасынын Өкмөтү өлкөнүн коргонушун камсыздоо боюнча чараларды кабыл алат.
1994-жылдагы Аскердик коргонуу концепциясында «Кыргыз Республикасы эч кандай мамлекетти же мамлекеттердин коалициясын өзүнүн душманы деп эсептебейт. Коопсуздукту камсыздоо боюнча саясаттын негизги максаты согуштарды жана куралдуу конфликттерди алдын алуу» деп белгиленген. Өзүн-өзү коргоо жана коргонуу жетиштүүлүгү принциптери ККны курууда төмөнкүлөр менен толукталат:
• мамлекеттин улуттук коопсуздугун камсыздоого ылайык уюштуруу структурасынын, согуштук курамдын жана ККнын санынын шайкештиги принципи;
• аскердик коркунучтардын өсүшү учурунда согуштук күчтү адекваттуу көбөйтүү мүмкүнчүлүгү;
• куралдуу формированиелердин согуштук жана мобилизациялык даярдыгын түзүлүп жаткан шарттарга ылайык деңгээлде сактоо.
Аскердик коргонуу концепциясына ылайык, негизги коргонуу милдети «СССРдин башка мамлекеттери менен биргеликте аскердик потенциалды алардын жыйынына жетиштүү деңгээлде кармоо жана чек араларды, суверенитетти жана аймактык бүтүндүктү коргоо» болуп эсептелинген.
2002-жылдагы Аскердик доктринада Баткен согуштарынын таасири менен акценттер бир аз өзгөрдү. Бул жерде Кыргыз Республикасынын аскердик коопсуздугун камсыздоо «мамлекеттин ишмердүүлүгүнүн эң маанилүү багыты» деп таанылат, ал эми аскердик коопсуздукту камсыздоонун негизги максаты «мамлекеттин суверенитетин, аймагын жана экономикасын, мамлекеттик институттарын жана жарандарды аскердик коркунучтардан коргоо, агрессияны же куралдуу конфликттерди алдын алуу, Кыргыз Республикасын туруктуу өнүктүрүү үчүн шарттарды түзүү» болуп калат. Ошол эле учурда «Кыргыз Республикасы аскердик коопсуздукту өзүнүн колундагы бардык күчтөр, каражаттар жана ресурстар менен камсыздайт. Агрессия болгон учурда мамлекеттин коргоосу куралдуу коргоону, аскердик жана экономикалык потенциалдын мобилизациясын, жарандык жана аймактык коргонуу жүргүзүүнү, ошондой эле эл аралык келишимдерге ылайык башка мамлекеттердин куралдуу күчтөрү менен биргеликте иш-аракеттерди жүргүзүүнү камтыйт» деп белгиленет.
Аскердик коргонуу концепциясынан айырмаланып, Аскердик доктринага аскердик коопсуздуктун негизги коркунучтары белгиленген:
• аскердик-саясий туруктуулуктун жоктугу, Борбордук Азия аймагындагы куралдуу конфликттердин бар жана потенциалдуу очоктору;
• республикага мыйзамсыз куралдуу формированиелердин кирип келүү мүмкүнчүлүгүнүн сакталуусу;
• Кыргыз Республикасынын чек арасында коңшу мамлекеттердин жана мыйзамсыз куралдуу формированиелердин аскердик күчүн ашыкча көбөйтүү натыйжасында регионалдык туруктуулуктун алсырашына байланыштуу коркунуч;
• Борбордук Азия жана коңшу региондордо массалык кыйратуучу куралдын жайылышы, ошондой эле алардын террористтик уюмдар тарабынан колдонулушу мүмкүнчүлүгү;
• чет өлкөлөрдүн атайын кызматтарынын, эл аралык экстремисттик, террористтик уюмдардын аскердик коопсуздукту бузууга багытталган барлау-террордук жана маалыматтык-пропагандалык ишмердүүлүгү;
• Кыргыз Республикасынын ички иштерине кийлигишүү аракеттери.
Каралып жаткан маселеде ички аскердик коопсуздук коркунучтарынын бар экенин таануу өзгөчө мааниге ээ:
• мамлекеттин аскердик-экономикалык потенциалынын жана ККнын абалынын коргонуу жетиштүүлүгүнүн зарыл деңгээлине шайкеш келбеши, аскердик коркунучтарга убагында жана адекваттуу каршы турууга;
• коргоо тармагындагы мыйзамдардын кемчиликтери;
• ККны курал-жарак жана аскердик техника менен камсыздоо маселелеринде башка мамлекеттерге көз каранды болушу;
• экономиканын мобилизациялык даярдыгынын жетишсиздиги, коргонуу-промышленный комплекстин өнүкпөгөндүгү, аскердик коопсуздукту камсыздоо үчүн мобилизациялык запастардын жетишсиздиги;
• куралдардын, ок-дарылар, жардыруучу, химиялык жана бактериологиялык уулуу заттардын мыйзамсыз жайылышы;
• мамлекетте диний жана саясий экстремизмдин жайылышы;
• жардамчы аскер кызматкерлеринин социалдык коргоо маселелеринин чечилбеши, алардын финансылык жана материалдык камсыздоосунун төмөнкү деңгээли;
• аскердик реформаны жүргүзүү боюнча камсыздоонун жоктугу, калк жана мамлекеттин аймагы куралдуу коргоого даярдыгынын төмөнкү деңгээли;
• ККда кылмыштуулук жана укук бузуулар деңгээлинин жогору сакталуусу.
Сырттан келген коркунучтарга каршы туруунун максатында аскердик коопсуздукту камсыздоо боюнча бирдиктүү системаны түзүү каралган, анын негизги приоритеттери — мобилизациялык ресурстарды даярдоо жана ККны мобилизациялык жайгаштыруу үчүн тиешелүү структураларды түзүү жана кармоо, комплекттөө, жабдуулар, бөлүктөрдү жана подразделенияларды ар тараптуу камсыздоо жана даярдоо.
Куралдуу коргоону уюштуруунун тартиби, Кыргыз Республикасынын мамлекеттик бийлик органдарынын, жергиликтүү өз алдынча башкаруу органдарынын, ишканалардын, мекемелердин, уюмдардын, кызмат адамдарынын жана жарандардын укуктары жана милдеттери Кыргыз Республикасынын «Коргоо жөнүндө» мыйзамында аныкталат. Анын талаптарына ылайык коргонуу уюштуруу төмөнкүлөрдү камтыйт:
• коргоо тармагындагы укуктук жөнгө салуу;
• аскердик коркунучту болжолдоо жана баалоо;
• Кыргыз Республикасынын аскердик саясатын жана аскердик концепциясын иштеп чыгуу;
• Кыргыз Республикасынын ККны куруу, даярдоо жана зарыл даярдыкта кармоо, ошондой эле алардын колдонулушун пландаштыруу, Кыргыз Республикасынын аймагын оперативдүү жабдуулоо;
• курал-жарактарды, аскердик техникаларды сатып алуу, иштеп чыгуу, өндүрүү жана жакшыртуу;
• экономиканын, мамлекеттик органдардын жана башкаруу системаларынын аскердик убакытта иштеши үчүн мобилизациялык даярдыгын, ошондой эле калкты, аймакты жана байланыштарды коргоого даярдоо;
• мамлекеттик жана мобилизациялык резервдерде материалдык запастарды түзүү;
• жарандык жана аймактык коргонуу боюнча иш-чараларды пландаштыруу жана жүргүзүү;
• мамлекеттик жана аскердик сырды камсыздоо жана сактоо;
• аскердик илимди өнүктүрүү;
• коргоо тармагында мамлекеттик бийлик органдарынын, жергиликтүү өз алдынча башкаруу органдарынын ишмердүүлүгүн координациялоо;
• коргоо чыгымдарына жана Коргоо министрлигинин ишмердүүлүгүнө жарандык көзөмөлдү жүргүзүү, мыйзам менен чектелбеген көлөмдө;
• коллективдик коопсуздук жана биргелешкен коргоо максатында эл аралык кызматташтык;
• аскердик ишмердүүлүк менен байланыштуу экологиялык чөйрөнү коргоо боюнча иш-чараларды жүргүзүү;
• коргоо тармагында башка иш-чаралар.
Жалпысынан, учурдагы мыйзамдык база Кыргызстандын тынчтык сүйүүчү саясатын чагылдырат жана ошол эле учурда мамлекеттин аскердик коопсуздук коркунучтарынан коргонуу укугун тааныйт. Кыргыз Республикасынын мыйзам актыларында аскердик коопсуздуктун негизги коркунучтары белгиленген, куралдуу коргоону уюштуруу тартиби, улуттук өзгөчөлүктөрдү жана аскердик аракеттер театрынын өзгөчөлүктөрүн эске алуу менен аскердик коопсуздукту камсыздоо системасын өнүктүрүүнүн багыттары аныкталган. Бирок, аскердик курулуш практикасы жарыяланган максаттар жана улуттук коргоо муктаждыктары менен кыйла айырмаланган. Мамлекеттин аскердик уюштуруу процессинин өнүгүүсү саясатчылар менен аскерлердин коргоо маселелерине болгон мамилесинде маанилүү айырмачылыктарды чагылдырат.