Акыркы беш жылда карыздык милдеттенмелерди жабууга 3,3 миллиард доллар бөлүнгөн.
Президент Садыр Жапаров үч он жылдыкта пайда болгон тышкы жана ички карыздар боюнча пикирин билдирди. Төмөндө анын жообу келтирилген:
«Кудайга шүгүр, менин президенттик мөөнөтүм карыздарды кайтаруу жана башка татаал маселелерди чечүү керек болгон мезгилге туш келди.
2020-жылы 31 миллиард сом төлөнгөн,
2021-жылы — 30 миллиард сом,
2022-жылы — 34 миллиард сом,
2023-жылы — 53 миллиард сом,
2024-жылы — 60 миллиард сом,
2025-жылы — 79 миллиард сом.
Ошентип, 2020-жылдан 2025-жылга чейин мамлекеттик карызды жабууга 285,4 миллиард сом (3,3 миллиард долларга барабар) жумшалган, анын ичинен:
тышкы карыз 170,5 миллиард сом (1,9 миллиард доллар),
ички карыз — 114,9 миллиард сом (1,4 миллиард доллар).
Биз 2035-жылга чейин тышкы карыздардан толугу менен кутулууну пландап жатабыз, жана бул олуттуу кыйынчылыктарсыз ишке ашат.
Мындай оптимисттик болжол жогорку экономикалык өсүшкө байланыштуу, ал болжолдорго ылайык, кийинки 15-20 жылда сакталат.
Ири долбоорлорду ишке ашыруу жана жаңы инвестициялардын келиши менен өлкөнүн ИДПсы дагы да тезирээк өсөт.
Мамлекеттик карыздын туруктуулугу анын ИДПга болгон катышы менен аныкталат.
Азыркы учурда бул көрсөткүч 42% түзөт, ал эми мурун 68-84% жеткен.
Демек, тынчсызданууга негиз жок.
Бардык тартылган каражаттар экономиканы өнүктүрүүгө гана жумшалат, бул ИДПнын дагы да өсүшүнө жардам берет.
Учурдагы насыялар конкреттүү максаттуу долбоорлор үчүн алынат.
Эгерде төлөө мөөнөтү келип калса, бюджеттен төлөө талап кылынбайт, анткени ар бир долбоор өзү-өзүн актоого жөндөмдүү болот.
Мисалы, Камбар-Ата ГЭСи.
Долбоорго 50 жылга пайызсыз 1,5 миллиард доллар бөлүнөт.
Жеңилдик мезгили 10 жылды түзөт,
ал эми курулуш 7-8 жылга созулат, андан кийин станция дароо иштей баштайт.
Анын иштөөсүнөн түшкөн кирешелер насыяны 50 жылда эмес, болжол менен 15 жылда төлөөгө мүмкүндүк берет.
Башка мисал — Кытай–Кыргызстан–Өзбекстан темир жолу долбоору.
Бул долбоор тышкы карыз катары эсептелбейт, анткени коммерциялык ишкана катары ишке ашырылат:
үч өлкө биргеликте жолду курушат, аны эксплуатацияга беришет, ал эми 35 жылдан кийин эки тарап долбоордон чыгып, жол толугу менен Кыргызстанга өтөт.
Мен дагы бир жолу элге маанилүү эскертүү менен кайрылгым келет.
Эгерде дүйнөнүн бардык өлкөлөрү бирдиктүү экономикалык океан түзсө, анда Кытай — бул контекстте өзүнчө океан.
Азыр биз ушул эки океанды байланыштырган темир жолду куруп жатабыз.
Бул жол Кыргызстан аркылуу өтөт, жана келечекте биз дүйнөлүк экономикалык саясатка таасир этүүчү транзиттик өлкө болобуз.
Ошондуктан биз провокацияларга көңүл бурбай, бул долбоорду мүмкүн болушунча тез арада аяктообуз керек.
Эскертүү керек, дээрлик 90% ири долбоорлор мамлекеттик бюджетке түздөн-түз көз каранды эмес.
Албетте, социалдык демилгелер жана жол куруу үчүн алынган насыялар бар, бирок алар келечекте бюджетке олуттуу таасир этпейт.
Ошентип, тышкы карыздын цифралары менен манипуляция кылып, паника жараткан жана кырдаалды катастрофалык деп көрсөткөн адамдарга көңүл бурбоону суранам.
Бардык каражаттар белгиленген максатка ылайык колдонулуп, максаттуу долбоорлорго жумшалат.
Эң негизгиси, келечекте бул мамлекеттик бюджетке таасир этпейт», - деп белгиледи президент.
Сүрөт www
