Арсланбобдун реликттүү жаңгак-жемиштүү токойлору
Арсланбоб массиви
Эң байыркы мезгилдерден бери сакталган, жапайы өсүп жаткан жаңгак тоолорунун кеңири реликттүү массиви дүйнөлүк деңгээлдеги уникалдуу табигый эстелик болуп саналат. Бул токой массиви Фергана кыркасынын түндүк тарабын ээлеп, Фергана өрөөнүн курчап турат. Ушул мезгилдин илимпоздорунун пикири боюнча, токойлор бор мезгилинде пайда болгон, ал 70 миллион жылга созулган. Андан кийин үчүнчү мезгил келип, ал дагы 60 миллион жылга созулган. Үчүнчү мезгилдин башында токойлор реликттүү абалга өтө баштаган. Муз доорунда алар азыркы чектеринде калыптанып, Жер бетинде болгону ушул жерде гана калган.
Токойлор жана жапайы токойлор бардык экспозициялардагы жондорду ээлеп турат, бирок негизги бөлүгү түндүк, түндүк-чыгыш жана түндүк-батыш жондорунда 1200-2100 метр бийиктикте жайгашкан.
Территориянын өлчөмү, байлыгы жана дарак-булак өсүмдүктөрү менен жаныбарлар дүйнөсүнүн ар түрдүүлүгү боюнча бул токойлор дүйнөдө теңдеши жок.
Жаңгак-жемиш токойлору 230 миң га аянтты ээлейт, жаңгак отургузуулар төрт бөлүнгөн массив түзөт.
Арсланбоб массиви - алардын ичинен эң ири (11 миң га), ал Тентяк-Сай дарыясынын бассейнин жана анын агымдарын камтыйт. Кугарт массиви (7,5 миң га) Кугарт-Су дарыясынын жогору жагын ээлейт. Ошондой эле, Фергана кыркасында, Яссы дарыясынын бассейнинин жогору жагында Узген массиви (2 миң га) жайгашкан. Ходжа-Атин массиви (7 миң га) Чаткаль кыркасынын түштүк-чыгыш жондорун ээлейт.
Бул токойлордун табигый курамы ар түрдүү: жапайы алмалар, алмуруттар, слива, черешня жана башка жемиш дарактары менен кустарник, бирок негизги түрү грек жаңгак болуп саналат. «Грек жаңгак» деген аталыш - так эмес. Грецияда бул жаңгак жапайы абалда эч качан өскөн эмес, анын мекени - биздин түштүк токойлорубуз. Бул дарактын илимий латын аталышы - юнглас регия - падыша жаңгак, түрүнө жана маанисине көбүрөөк жооп берет.
