Комор аралдарынын биримдиги
КОМОР. Комор аралдары Союзу
Индия океанындагы Мозамбик булагында жайгашкан мамлекет (2001-жылдын декабрына чейин Федеративдик Ислам Республикасы Комор аралдары) Комор архипелагындагы 4 аралды камтыйт: Гранд-Комор, Анжуан, Мохели, Майотта, ал 1976-жылдын декабрынан бери Франциянын «территориялык бирдик» статусуна ээ. Аймак - 2 миң км². Башкалаасы - Морони (50 миң; Гранд-Комор аралында жайгашкан).
Административдик бөлүнүш - 4 округ. Тургундар - болжол менен 700 миң (2004-жыл), негизинен коморлуктар - арабдардын урпактары, малгашийлер жана Африка жээгинен келгендер менен аралашкан. Расмий тилдер - комор тили, француз тили, араб тили. Мамлекеттик дин - ислам, өлкөнүн дээрлик бардык тургундары - суннит мусулмандары.
Акча бирдиги - комор франкы.
Россия Федерациясы менен дипломатиялык мамилелери бар (СССР менен 1976-жылдын 6-январында орнотулган).
Улуттук майрам - 6-июль - Эгемендүүлүк күнү (1975-жыл).
Комор аралдары Союзу - республика. Жаңы конституция 2001-жылдын декабрь айында жалпы элдик референдумда кабыл алынган.
Жогорку бийлик органдары - президент (1999-жылдын апрелинде аскердик төңкөрүш натыйжасында өлкөгө полковник Азали Ассумани келген) жана өкмөт. Закон чыгаруу органы - бир палаталуу парламент (Закон чыгаруу жыйыны). 2004-жылдын 3-майында өлкөнүн Закон чыгаруу жыйынына шайлоолор өттү. Президент А. Ассуманинин тарапташтары 33 орундан 6-ын алышты.
Өлкөдөгү 20дан ашык саясий партиялар иштейт. Алардын эң таасирлүүлөрү: Улуттук өнүгүү биримдиги (РНД), Улуттук адилеттүүлүк фронту (ФНЖ); оппозициялык - Улуттук кайра жаралуу форуму (ФРН), Аралдар биримдиги партиясы (ЧЮМА), Комор Социалисттик партиясы (ПАСОКО).
Эмгек бирикмеси - Комор аралдарынын эмгекчилер союзунун бирикмеси.
1975-жылдан бери Комор аралдары - БУУ жана АСтын мүчөсү (мурун - ОАЕ).
Комор аралдары XIX кылымда Франция тарабынан басып алынып, колонияга айланган. 1946-жылы француз колониясы Мадагаскардан өзүнчө административдик бирдик болуп бөлүнгөн. 1961-жылы Франциянын «түштүк аймагы» статусу берилген, ал эми 1968-жылы ички өз алдынча башкаруу берилген. Эгемендүүлүк 1975-жылдын 6-июлунда жарыяланган.
Мамлекеттин президенти Ахмед Абдаллах Абдереман болду. 1975-жылдын 3-августунда Комор аралдарында мамлекеттик төңкөрүш болуп, бийлик Али Суалихтин жетекчилигиндеги Улуттук аткаруу комитетине өттү. 1978-жылдын 13-майында өлкөдө жаңы төңкөрүш болуп, президент А. Суалих өлтүрүлүп, бийлик Аскерий-саясий дирекцияга өттү. 1978-жылдын октябрь айында Комор аралдарынын конституциясы кабыл алынды, президент болуп кайрадан Абдереман шайланды.
1989-жылдын ноябрь айында мамлекеттик төңкөрүш аракетинде ал өлтүрүлдү. 1990-жылдын мартында мамлекеттин жаңы башчысы С. М. Джохар болуп шайланды. 1995-жылдын сентябрь айында чет элдик жалданма аскерлер тарабынан жасалган мамлекеттик төңкөрүш аракетинин натыйжасында Джохар кызматын таштоого мажбур болду. 1996-жылдын март жана декабрь айларында президенттик жана парламенттик шайлоолор өттү.
1997-жылдын августунда Анжуан жана Мохели аралдарынын бөлүнүүчүлөрү бир тараптуу «эгемендүүлүктү» жарыялап, саясий кризис жаратышты.
БУУнун Жогорку Ассамблеясы Майотта аралындагы Республикасынын суверенитетин тастыктады, бирок Франция 1979 жана 1984-жылдары анын убактылуу статусун эки жолу узартты.
Комор аралдары Союзу - артта калган агрардык өлкө, дүйнөдөгү эң аз экономикалык жактан өнүккөн мамлекеттердин катарына кирет. Экономиканын негизин айыл чарба түзөт (40% ИДП), ал өлкөнүн экспортунун 95%ын камсыз кылат. Негизги айыл чарба культуралары: ваниль, гвоздика, иланг-иланг, копра. Майлуу өсүмдүктөрдүн жыйымы - жылына 50-70 тонна. Өнөр жайы начар өнүккөн. Анын негизин айыл чарба сырьесин кайра иштетүүчү чакан ишканалар, жыгач кесүү, сабын, алкоголсуз ичимдиктер, үй буюмдарын өндүрүүчү ишканалар түзөт.
Сыртка соода чоң дефицит менен мүнөздөлөт. Экспорт: ваниль, гвоздика, иланг-иланг (эссенция) жана копра. Импорт: мунай продуктулары, азык-түлүк, машиналар жана жабдуулар. Негизги соода өнөктөштөр: Франция, Германия, Кытай, Мадагаскар.
Сырттагы карыз - болжол менен 200 млн доллар. Негизги кредиторлор: Франция, ЕБ, ОПЕК өлкөлөрү, МВФ, МБРР.
Автомобиль жолдорунун узундугу - 875 км, анын ичинен 670 км - катуу жабынды менен. Негизги деңиз порту - Муцамуду (Анжуан аралы). Эл аралык аэропорттор - Морони, Муцамуду.
Морони шаарында Комор Пресс агенттиги - АКП жана «Радио-Комор» жайгашкан.
