Кыргыз улуттук көркөм искусстволор музейинде Гапар Айтиева атындагы жаңы тактильдик бурч ачылды. Анын экспозициясында 14 объекти, анын ичинде сүрөттөр, скульптуралар жана көркөм-кол өнөрчүлүк буюмдары бар.
Тактильдик бурчту түзүү менен, коноктор искусствону көрүү менен чектелбестен, аны колу менен сезе алышат. Бул долбоор көрүү мүмкүнчүлүгү чектелген адамдарды маданий жана коомдук жашоого интеграциялоого багытталган.
«Көрүү мүмкүнчүлүгү чектелгендер үчүн тактильдик скульптуралар аркылуу инклюзивдүү музейдик мейкиндик түзүү» идеясы 2023-жылы башталган жана башында ал алты тактильдик скульптуранын көчүрмөсүн камтыган. 2025-жылы коллекция жаңы тактильдик чыгармалар менен толукталды, мисалы, «Фронтко жардам» жана Ольга Мануйлованын «Колхозчу кыз» аттуу чыгармалары.
«Заманауи коом бардык адамдардын муктаждыктарын ар дайым эске албайт, биздин милдетибиз — жеткиликтүүлүктү камсыз кылуу. Биз тактильдик скульптуралардан баштадык, андан кийин жүн буюмдарын, ала кийиздерди жана шырдактарды коштук. Мисалы, Гапар Айтиеванын «Чөп жыйноо» сүрөтүнүн тактильдик көчүрмөсүн сүрөтчү Залкар Эсенканов түзгөн», — деди музейдин директору Айгуль Мамбетказиева.
Бардык каалагандар үчүн музейдин кызматкерлери тактильдик мейкиндик боюнча экскурсия уюштурушту. Искусствого тереңирээк кирүүнү каалагандар атайын маскаларды колдонуп, көздөрүн жапкан бойдон, чыгармаларды колу менен сезе алышты.
Бир конок, көрбөгөн Земфира Нурбаева, искусство азыркы учурда көбүрөөк жеткиликтүү болуп калганын белгиледи. «Мен сүрөттү сезип, анда эмне сүрөттөлгөнүн түшүнүүгө мүмкүнчүлүк алдым. Брайль шрифти жумуштардын жанына коюлган, бул абдан жардам берди. Мен сезе албаган нерселерди окуй алдым», — деди ал.
«Жаныртуу» кайрымдуулук фондунын өкүлү Анастасия Колодяжная тактильдик бурчтун маанилүүлүгүн белгилеп, мурунку көрүүчүлөргө гана жеткиликтүү болгон узорлорду сезүү мүмкүнчүлүгүнүн ар кандай формалардагы майыптар үчүн чоң мааниге ээ экенин айтты.
Айгуль Мамбетказиева музейдин жеткиликтүүлүгүнүн үч аспектин белгиледи: физикалык, маалыматтык жана психологиялык. «Биз каалабыз, ар бир адам музейдин каалаган кабатына жана бөлүмүнө кире алсын. Маалымат бардыгы үчүн жеткиликтүү болушу маанилүү, ал эми биздин мейкиндикте атмосфера майыптар, балдар жана кары адамдар үчүн толеранттуу жана гумандык болушу керек», — деди ал, тактильдик экспонаттар көрүү мүмкүнчүлүгү чектелген адамдарга маданий эмоцияларды алууга мүмкүнчүлүк берерин кошумчалады.
Музейдин директору музейлерде адатта экспонаттарды кармоого тыюу салган эрежелер бар экенин, бул майыптарда коркуу сезимин жаратат деп белгиледи. Тактильдик бурч конокторго маалымат жана эмоцияларды эркин алууга мүмкүндүк берүү үчүн түзүлгөн.
Бирок Айгуль Мамбетказиева инклюзия маселесинде музей жана өлкө баштапкы этаптарда экенин моюнга алды. Учурда музейдин кызматкерлери ар кандай коноктор менен байланышуу боюнча жаңы ыкмаларды үйрөнүүдө. Ал ошондой эле майыптар арбаша үчүн жеткиликтүү болгон биринчи кабатка жакында эле пандус орнотулганын, ал эми экинчи кабатка чет адамдардын жардамы менен гана кирүүгө болорун белгиледи.
«Бизде 50 жылдык жүк лифти бар, бирок аны адамдарды көтөрүү үчүн колдонуу кооптуу. Келечектеги жылы анын реконструкциясы пландалууда», — деди директор.
