Кыргызстандын экономикасы 1991 - 2005-жылдарда
Советтик доордон кийинки мезгил Кыргыз Республикасында динамикалык өзгөрүүлөр менен өттү. Эгемендүүлүккө ээ болгондон кийин, Кыргызстан 1991-жылдын аягында — 1992-жылдын башында, башка ТМД өлкөлөрү сыяктуу эле, демократиялык мамлекеттик башкаруу системасына өтүүгө жана радикалдык экономикалык реформаларды жүргүзүүгө киришти. Алардын башталышы жана жүргүзүлүшү терең экономикалык кризистин шарттарында болду. Советтик Союздун кулашы экономикалык субъекттердин ортосундагы кооперациялык байланыштардын үзүлүшүн билдирди. Көптөгөн ишканалардын иши толугу менен же жарым-жартылай парализденди. Буга чейин СССРдеги рыноктордун жоголушу жана ички суроо-талаптын структурасынын өзгөрүшү ички жалпы продукттун (ИЖП) кескин төмөндөшүнө алып келди. ИЖП 1993-жылы эң көп төмөндөдү — 25%дан ашык кыскарды.
Системалык кризисти жеңүү үчүн рыноктук экономиканын негиздерин түзүү боюнча чечкиндүү чаралар көрүлдү, бул жеке секторду, биринчи рыноктук инфраструктураны түзүүгө, ТМД өлкөлөрүнүн арасында биринчи болуп улуттук валютаны киргизүүгө жана көз карандысыз акча-кредит саясатын жүргүзүүгө, гиперинфляцияны токтотууга мүмкүнчүлүк берди. Натыйжада, 1996-жылы экономикалык өсүш кайрадан башталды.
Республиканы социалдык-экономикалык өнүктүрүүнү талдоо учурунда бир нече этаптардын бар экендиги ачык көрүнөт.
Биринчи этап — 1991-1995-жылдар. Ишкердиктин жана кирешенин кескин кыскарышы жакырлык чегине жеткен адамдардын (калктын 50%дан ашыгы) санынын кескин өсүшү, теңсиздик, гиперинфляция менен чектешип, андан кийин биринчи макроэкономикалык стабилизация болду. Инфляцияны токтотуу биринчи макроэкономикалык стабилизация этаптын негизин түздү (1992-1995). Ал мезгилдеги макроэкономикалык жана структуралык реформалар экономиканы рыноктук жөнгө салуунун негиздерин түздү.
Экинчи этап — 1996-1999-жылдар. Экономикалык стабилизация байкалган, өсүш чектелген секторлордо (агрардык сектор, алтын казып алуу жана энергетика) болуп өттү. Бирок, жогорку бюджет жана бюджеттик дефицитти жабуу экономикасын өтө осол кылды. 1998-1999-жылдардагы кризис негизинен орус рублинин кулашынын натыйжасында пайда болду.
Үчүнчү этап — 2000-жылдан 2005-жылдын март айына чейин. Экономиканын өсүшү улантылды, инфляциянын темпи жайлады, бюджеттин дефицити кыскарды, валюта алмашуу курсу стабилдешти. Бирок, сырттан алган карыз маселеси курчуп кетти. Бул мезгилдеги реформалар дерегулирлөө маселелери боюнча топтолгон. Дерегулирлөө мамлекеттин ролунун маанилүү өзгөрүшүн, жеке секторго кийлигишүүнү кыскартууну, ишкерлик үчүн административдик тоскоолдуктарды жоюуну, контролдоо жана уруксат берүүчү мамлекеттик органдардын санын кыскартууну түшүндүрөт. 2000-жылдан тартып өлкөнүн стратегикалык тармактарын — энергетика жана телекоммуникацияларды приватизациялоо боюнча активдүү иштер жүргүзүлдү.
Учурдагы этап — 2005-жылдын март айынан баштап.
