Доллар Кыргызстанда: актуалдуу суроолорго жооптор
Долларлар жана улуттук валюта тууралуу
- Кыргызстанда экономикадагы долларлашуу деңгээли салыштырмалуу жогору, - деп белгиледи Улуттук банктын адиси. - Анын төмөндөшү мамлекеттик бийлик органдарынын аракеттерине жана калкка байланыштуу. Суроо ишеним жана артыкчылыктарда. Объективдүү жана субъективдүү факторлордун таасиринен көптөгөн жарандар доллардык категорияларда ойлошот. Акыркы убакта Кыргызстанда чет элдик валюталардагы депозиттердин көлөмү өстү, анткени адамдар доллардын күчөп жатканын көрүп, депозиттерин сомдон долларга өткөрүп жатышат.
Урустемовдун айтымында, долларлашуунун жогору деңгээлинин негизги коркунучу – курстун кескин өзгөрүүлөрү валюталык тобокелдиктерди жогорулатат.
- Мисалы, бир нече жыл мурун кимдир бирөө АКШ долларында кредит алган, ал эми анын кирешелери улуттук валютада пайда болот. Бул адам беш жыл ичинде күчтүү өзгөрүүлөр болбойт деп ойлогон. Бирок алар болуп өттү, жана карыз алуучу көйгөйгө туш болду. Ошондуктан, ушул эле кырдаалга банк жана депозитчилер да туш болушу мүмкүн - масштаб кеңейет. Ошондуктан, мындай тобокелдиктерди азайтуу керек, анын ичинде долларлашуунун деңгээлин төмөндөтүү аркылуу. НБКР бул багытта бир катар чараларды кабыл алууда. Биз, өз өлкөбүздүн жарандары катары, улуттук валютаны урматтап, баалашыбыз керек.
Кредиттер тууралуу
Кайсы валютада кредит алуу пайдалуу? Бул суроо көп талаш-тартыштарды жана шектенүүлөрдү жаратат. Анткени долларлык кредиттер боюнча пайыздык ставкалар төмөн. Ошол эле учурда, валюталык курсунун өзгөрүүлөрү карыз алуучуга каршы ойной алат. НБКР негизги кирешеге таянып чечим кабыл алууну сунуштайт.
- Кредит алган адам, аны төлөй алабы, эсептеп көрүшү керек. Эгерде сиздин айлык акыңыз бир валютада болсо, ал эми кредитти башка валютада алсаңыз, анда сиз валюталык тобокелдикти өзүнө аласыз. Сиз буга канчалык даярсыз? Эгер кирешелер улуттук валютада пайда болсо, кредитти сомдо алуу артыкчылыктуу, эгер чет элдик валютада болсо - долларда кредит алсаңыз болот. Ошентип, сиз эң аз тобокелдикке туш болосуз.
Жыйноолор тууралуу
Кыргызстандын көптөгөн жарандарын тынчсыздандырган дагы бир талаштуу суроо - өз «кровные» акчаларын кайсы валютада сактоо? Ал эми өзгөчө ишкер жарандар курстун айырмасында акча табууну да пландаштырууда, белгилүү бир убакытта сатып алып, андан кийин чет элдик валютанын чоң көлөмүн сатышат. Бирок бул эң жакшы вариант эмес.
- Эгерде курс кескин өзгөрүүлөргө дуушар болсо, алдыңызга жүгүрбөңүз, алмашуу пунктуна барып, сомдорду долларга жана тескерисинче алмаштырууга шашылбаңыз, эгерде сиз бул тармакта адис эмес болсоңуз, - деп кеңеш берди Урустемов. - Эгер сиздин чыгымдарыңыз сомдордо болсо, акчаларыңызды улуттук валютада сактаңыз. Эгерде чет элдик валютанын чыгымдары болсо, универсалдык принципти колдонсоңуз болот: «бардык жумурткаларды бир себетке салбаңыз». Жыйноолордун бир бөлүгү сомдордо, экинчиси долларда, үчүнчүсү башка валюталарда болушу керек. Курс өзгөрүлөт - бир жерде утасыз, бир жерде, тескерисинче, утасыз. Өзүңүздүн рационалдуу күтүүлөрүңүздү калыптандырыңыз.
Доллардын өсүшү тууралуу
Сөздөр деңгээлинде болжолдор бар, быйылкы жылдын аягына чейин, доллар 100 сомго чейин көтөрүлөт. Эксперт бул тууралуу өз пикирин бөлүштү.
- Эгерде мага доллардын курсу 80 же 100 сом болот деп сурашса, мен бул маанилүү эмес деп айтам. Биз улуттук валютаны киргизгенде, алмашуу курсу 1 доллар үчүн 4 сом болгон. Ошол кезде ким ойлой алмак, ал 40 сомго чейин өсөт? Суроо курс кандай болорунда эмес, биз бул деңгээлге кантип жетебиз. Эгерде акырындык менен болсо - эч ким ыңгайсыздыкты сезбейт. Улуттук банктын милдети - курстун кескин өзгөрүүлөрүн жумшартуу, жана биз бул боюнча иштеп жатабыз, - деп белгиледи Сейилбек Урустемов.
