«Система» териштирүүсү Россиянын Арктикасындагы эң ири жеке долбоордун Нурсултан Назарбаевдин айланасындагы адамдар менен байланышын аныктады. Долбоор 46 объектти камтыйт, анын ичинде сүзгүч атомдук станция, жаңы порт жана 400 километр жол. Пландардын негизинде, Баимский комбинаты мединин өндүрүшүн 25% жана алтындын өндүрүшүн 4% көбөйтүшү керек.
«Башында долбоор Роман Абрамович жана анын өнөктөштөрүнүн колунда болгон, бирок 2018-жылы аны казакстандык KAZ Minerals корпорациясы сатып алган. Соғыс башталгандан кийин активдер АКШнын санкциясына туш болуп, пайчыларын ачыкка чыгарбай турган жабык пайлык инвестициялык фондго өткөрүлгөн», — деп айтылат публикацияда.
Териштирүүгө ылайык, долбоор Владимир Ким менен байланышта болуп жатат, ал биринчи Казакстан президентинин ишенимдүү адамы катары көп учурда аталат. Маалыматтарда анын 2005-жылы Назарбаевдин шайлоо штабына катышканы жана үй-бүлө фонддорун каржылоосу мүмкүнчүлүгү тууралуу маалыматтар бар. Ошондой эле, Ким менен байланышкан компаниялар Назарбаев үчүн учактарды сатып алууга аракет кылышы мүмкүн, бирок ошол структураларда бул фактыларды четке каккан.
Ким менен байланыштын бар экендигин Баимский долбоорунун менеджерлеринин биографиялары көрсөтүп турат. 2024-жылы холдингди Елена Раскошная башкарган, ал Казакстандын жараны болуп, мурда «2Ком», «Цифра Один» жана «Сетел» компанияларында жетекчилик кызматтарды ээлеген, булар «Алмател» тобу менен байланышкан, анын ээси Владимир Ким деп эсептелет.
Долбоордун башкы директору болуп Георгий Фотин иштеп жатат, ал мурда Москвадагы «Каз Минералз» ЖЧКсынын жетекчиси болгон. Ал ошондой эле ГОКтун курулушун башкарган «Вега Развитие» компаниясын жетектейт. Бул компания Дубайдагы Nord Rim DMCCге таандык, журналисттер аны Кимдин банкы менен байланыштырууда.
Россиянын бийлиги долбоорго салык жеңилдиктерин берди, анын ичинде биринчи беш жыл үчүн мүлк, пайда жана жер боюнча нөлдүк ставкаларды. Мамлекеттик корпорация ВЭБ болжол менен триллион рубль инвестициялоону пландаштырууда, ал эми «Росатом» сүзгүч АЭСтин курулушу менен алектенүүдө. Назарбаев 2022-жылдагы окуялардан кийин саясаттан чыгып кетсе да, ал Владимир Путин менен жолугушууларын улантууда, акыркы жолу 2025-жылдын майында жолугушкан. Экс-президенттин өкүлдөрү жолугушуунун расмий эмес экендигин жана көп жылдык достук мамилелерге негизделгенин билдиришет. Журналисттердин суроолоруна Назарбаев, KAZ Minerals жана башка аталган структуралардан жооптор келген жок.
KAZ Minerals жана «Казахмыс» Владимир Кимдин контролунда, ал KAZ Mineralsдин 63,5% жана «Казахмыстын» 70% акцияларына ээ. Эки компаниянын кирешеси жогору бойдон калууда, 2023-жылы 2,15 миллиард доллардан ашык көрсөткүчтөр менен. Актогай жана Бозшаколь кендери да маанилүү киреше көрсөткүчтөрүн көрсөттү, бирок компания өндүрүштөгү трагедияларга туш болууда; 2024-жылдын августунун аягында жана сентябрь башында KAZ Mineralsтын шахталарында беш адам каза болду.
Мындан тышкары, биринчи президенттин үй-бүлөсү менен байланышкан активдердин абалы тууралуу суроолор көп учурда талкуулануунун предмети болуп келет. Бир нече булактардын маалыматы боюнча, Нурсултан Назарбаев бир нече ири фонддорду контролдойт, алардын аркылуу кыймылсыз мүлк, медиа, банктар жана коммерциялык активдерди башкарууда. Журналисттер бул активдердин жалпы баасын Казакстандын эң бай адамдарынын бири катары аныктоого жетиштүү деп баалашат, бирок Forbes аны бизнесмен эмес, мамлекеттик ишмер катары эсептеп, рейтингине киргизбейт.
