Экспедиция мамлекеттик демилгелердин алкагында уюштурулуп, мөңгүлөрдү изилдөө жана коргоо максатында, ошондой эле мөңгүлөрдү коргоо боюнча БУУнун эл аралык программасына байланыштуу өкмөттүн чечимине ылайык жүргүзүлдү.
25-октябрда кыймылдай баштаган мөңгү, ноябрь айында 520 метрге жылып, күнүнө болжол менен 20 метрди түздү.
Адистер мөңгүнүн алдыңкы бөлүгүнүн бийиктиги 25тен 30 метрге чейин, туурасы болсо 80ден 120 метрге чейин өзгөрүп турганын белгилешет. Бул өзгөрүүлөр мөңгүдө болуп жаткан олуттуу табигый процесстерди көрсөтүп турат.
Дехдал мөңгүсү илимпоздордун туруктуу байкоосунда, алар анын кыймылдоо ылдамдыгын жана өлчөмдөрүндөгү өзгөрүүлөрдү каттап турушат. Бул мөңгүлөрдүн эриши табигатка жана адамдардын жашоосуна кандай таасир этерин баалоого мүмкүнчүлүк берет.
Мындай байкоо өзгөчө мааниге ээ, анткени мөңгүлөр Тажикстан үчүн таза суу булагынын негизги булагы болуп саналат. Климаттын өзгөрүшү мөңгүлөрдүн тез эришине алып келет, бул өз кезегинде дарыялардагы суу деңгээлине, айыл чарбасына жана энергетика секторуна терс таасир тийгизиши мүмкүн.
Мөңгүлөрдүн көлөмүнүн кыскарышы же алардын кескин кыймылы табигый коркунучтарды жаратат, мисалы, суу деңгээлинин күтүүсүз жогорулашы же мөңгүлүк көлдөрдүн пайда болушу.
Ошентип, убагында жүргүзүлгөн изилдөөлөр мүмкүн болгон экологиялык коркунучтарды алдын алууда маанилүү роль ойнойт.
Мурда адистер Дехдал мөңгүсүнүн кыймылын ысык аба ырайы жана узак убакытка жаан-чачындын жоктугу менен байланыштырышкан. 25-октябрда мөңгүдөн узундугу 1500 метрге жана бийиктиги 50 метрге чейин жеткен чоң муз массасы бөлүнүп чыккан, бул жергиликтүү тургундар үчүн байкалып калган. КЧСтин маалыматы боюнча, бул окуядан жабыркагандар жана кыйроолор катталган эмес.
31-октябрда Гидрометеорология агенттигинде өткөн пресс-конференцияда ведомствонун өкүлдөрү мөңгүнүн кыймылынын себептерин түшүндүрүштү.
Алардын айтымында, мөңгү 15 мүнөттүн ичинде 5 километрден ашык жылып кеткен. «Абанын температурасынын жогорулашы жана узак убакыт бою жаан-чачындын жоктугу мөңгүнүн интенсивдүү эришине жана гидрологиялык балансын өзгөртүүгө негизги себептер болду», — деп белгилешти адистер.
Агенттиктин өкүлдөрү учурдагы мөңгүнүн кыймылы климаттын өзгөрүшүнүн натыйжасы экенин, бул өлкөнүн тоолуу аймактарындагы мөңгүлөрдүн деградация процессин күчөтүп жатканын баса белгилешти.
Илимпоздор байкоолорду улантууда жана мөңгүнүн абалы боюнча кенен отчет даярдоодо.
