Кыргыз тарыхындагы эң жаркын жана эстен кеткис каарман Курманжан датка, Атшмбекдин жубайы. Курманжан датканын жашоосу - сүйүү жана трагедия, эрктүүлүк жана оптимизм, жакшы келечекке ишенүү жана үмүт жөнүндө бир окуя.
Тогуз жашында Курманжан жогорку бойлуу жана жагымдуу болгон. Мындан тышкары, ал ошол убакта аялдар үчүн өзгөчө акыл жана кызыгуучулукка ээ болчу. Дал ушул сапаттар анын келечектеги тагдырын аныктады.
Башка атактуу жана сулуу кыздардын арасында алай кыргыздарынын башкаруучусу Алымбек датка аны тандап, сүйүп алгандыгы бекеринен эмес. Алар бирге дээрлик отуз жыл жашашты. Жолдошунун өлүмүнөн кийин ал анын бийлигин мурас катары алды. Эл арасында аны «алайлык царица» деп аташкан. Андан кийин ага «датка» наамы берилди. Өз элинин арасында ал сый-урматка ээ болуп, бардык уруулар аралык талаштарды адилеттүү чечкен. Ошол учурда анын сулуулугу жана акылы менен цардык генерал М. Скобелев да таң калган. Дал ошол адам алайлык царицаны Россиянын союздашы болууга көндүрүүгө жетишкен. Ошентип, алай кыргыздары Россияга кошулду.
Узун, кыйын, бирок бир эле учурда бактылуу (96 жыл) жашап, ал чыныгы улуттук сыймыкка айланды.
Алайлык царица Курманжан датканын жашоосу өлкөбүздүн өткөн тарыхынын бүтүндөй бир окуясы. Бул Курманжан датканын кыргыз аялдарынын мүнөзүн чагылдырган жана тирүү легендага айланган аты өлбөс экенин билдирет.
