Кара-Кыргызы жана Баласагун

admin Тарых / Тарыхый жазмалар
VK X OK WhatsApp Telegram
Кара-Кыргызы жана Баласагун

Баласагун


Караханиддер мамлекетинин борборлорунун бири Баласагун шаары, Чүй өрөөнүндө жайгашкан. Бул шаардын атынын келип чыгышы жана семантикасы тууралуу суроо кыйын жана абдан кызыктуу.

Махмуд Кашгарскийдин (XI кылым) маалыматы боюнча, карлуктарда «сагун» деген термин колдонулган, ал алардын аристократтарынын титулу болгон. Байыркы түркөлөрдө «балык» (балыг) деген сөз — шаар, борбор, резиденция дегенди билдирген, «түрктөр өкмөттүн жайгашкан жерин шаар деп аташкан, же монголдор көп кылымдардан кийин ушундай кылышкан; ...». Баласагун аты түркчө «балык» (балыг) — шаар, борбор, резиденция жана «сагун» (сагын) терминдеринен келип чыккан болушу мүмкүн, т. а. балык-сагун (балыгсагын), балыксагун (балысагын), баласагун (баласагын) жана ал — башкаруучунун же аристократтын шаары, же негизги шаар деген маанини билдириши мүмкүн. Баласагун шаары карлуктардан аталып, башында аларга таандык болгон болушу ыктымал, бирок «сагун» (сагын) термини карлуктарда кандай мааниде болсо, ошондой эле Чүй өрөөнүндөгү башка туунду урууларда да колдонулушу мүмкүн, жана бул шаарды башка элдер да атай алышкан.

Кара-кыргызы


Караханиддердин кыргызы да кара-кыргыздар деп аталган. Байыркы түркөлөрдө кара түс түндү билдирген жана ал менен байланыштуу, атап айтканда, жогорку, улуу, күчтүү, негизги деген түшүнүктөр болгон. Ошондуктан, кара-кыргыз улуу, негизги, жогорку кыргызы дегенди билдириши мүмкүн.

«Китаб ал-камил Фиттарих» китебинде, Ибн ал-Асир «индийдик аймактарда» Хирхиз аттуу «эмир жана анын жанында көптөгөн аскерлер» жөнүндө айтылат. Хаджиб Хирхиз Абд ар-Рашидди хаджиб Торгул тарабынан Газнада өлтүрүү окуясы менен байланыштуу аталган. Мүмкүн, Хирхиз деген эмир кыргыз уруусунан чыккандыгы үчүн же кыргыздардан турган аскерди башкаргандыгы үчүн аталган болушу ыктымал. Бул божомолдор (ошондой эле «индийдик аймактарда» кыргыздар жашаган жана алардын аскерлери болгон деген божомолдор) абдан логикалуу.
VK X OK WhatsApp Telegram

Дагы окуңуз:

Могулистан шаарлары

Могулистан шаарлары

Могулистан шаарлары Монголдордун чабуулу алдында азыркы Кыргызстан жана Семиречье аймагында ар...

Поэт Мариям Буларкиева

Поэт Мариям Буларкиева

Поэт М. Буларкиева Талас облусунун Талас районунун Козучак айылында колхозчунун үй-бүлөсүндө...

Поэт Рамис Рыскулов

Поэт Рамис Рыскулов

Поэт Р. Рыскулов 1934-жылдын 9-сентябрында Кыргыз ССРинин Москва районундагы Кызыл-Тоо айылында...

Шаар шаркыратмасы

Шаар шаркыратмасы

Баш-Каинды же Шаар Нарын облусу, Баш-Каинды жазыгы. Шаркыратманын бийиктиги – 220 м., каскаддарды...

Жамал Карши

Жамал Карши

ЖАМАЛ КАРШИ, Абу-л-Фадл ибн Мухаммед Джамал ад-Дин Карши (1230-1231-жылы туулган, өлгөн күнү...

Поэт Совет Урмамбетов

Поэт Совет Урмамбетов

Акын С. Урмамбетов 1934-жылдын 12-мартында Ысык-Көл облусунун Ысык-Көл районундагы Тору-Айгыр...

Поэт Гульсайра Момунова

Поэт Гульсайра Момунова

Поэт Г. Момунова Кен-Арал айылында Ленинпол районунда, Талас облусунда колхозчунун үй-бүлөсүндө...

Шериев Жээналы

Шериев Жээналы

Шериев Жээналы (1932-2002), филология иликтөөсүнүн кандидаты (1970), профессор (1991) Кыргыз....

Поэт Тенти Адышева

Поэт Тенти Адышева

Поэт Т. Адышева 1920— 19. 04. 1984-ж. күндө Ысык-Көл облусунун Тон районундагы Кюн-Чыгыш айылында...

Поэт, прозаик Мар Алиев

Поэт, прозаик Мар Алиев

Поэт, прозаик М. Алиев 1932-жылдын 14-июлунда Нарын облусунун Кочкор районундагы Кочкорка айылында...

Жекишева Сагын

Жекишева Сагын

Жекишева Сагын (1948), техникалык илимдердин доктору (1995), профессор (2001) Кыргызстанда. Талас...

Асанов Сагын Асанович

Асанов Сагын Асанович

Асанов Сагын Асанович Живопист. 1930-жылдын 20-июлунда Чүй облусунун Кегеты айылында төрөлгөн....

Поэт Абдылда Белеков

Поэт Абдылда Белеков

Поэт А. Белеков 1928-жылдын 1-февралында Ысык-Көл облусунун Ысык-Көл районундагы Корумду айылында...

Поэт Акбар Токтакунов

Поэт Акбар Токтакунов

Поэт А. Токтакунов Чым-Коргон айылында, Кемин районунда, Кыргыз ССРинде, кедей дыйкан үй-бүлөсүндө...

Поэт Карымшак Ташбаев

Поэт Карымшак Ташбаев

Поэт К. Ташбаев Ош облусунун Совет районуна караштуу Шыркыратма айылында колхозчунун үй-бүлөсүндө...

Поэт Кубаныч Акаев

Поэт Кубаныч Акаев

Поэт К. Акаев 1919-жылдын 7-ноябрында — 1982-жылдын 19-майында Кыргыз ССРинин Кемин районундагы...

Комментарий жазуу: