Манап Сарбагыш Карабековдун генерал-губернатор П.Д. Горчаковго жазган каты

МАНАП САРЫБАГЫШ ЖАНТАЙ КАРАБЕКОВДОН ЗАПАДНЫЙ СИБИРДИН ГЕНЕРАЛ-ГУБЕРНАТОРУ П. Д. ГОРЧАКОВГО РОССИЯНЫН КОРГООСУН АЛУУ ТУУРАЛУУ УВЕДОМЛЕНИЕ КАТЫ

1848-жылдын 10-сентябры.

Жогорку даражадагы, жогорку тукумдуу жана улук башчыбызга.

Кара киргиздердин манапы Жантай Карабековдон эң ыйык билдирүү.

Өткөн жылы күз мезгилинде татар мулласы Галим Ягудин аркылуу генералга (чек ара башчысына) кат жөнөттүм, сизге бир уулумду жана досторун, Уйсун волостунан султан Рустем менен бий Супатайдан келгендер менен бирге, сиздин улук көз карашыңызды көрүү үчүн уруксат сурап. Сиз биздин өтүнүчүбүздү кабыл алып, уруксат жөнөттүңүз, бирок ал бизге өтө кеч жетти, киргиз-кайсактар менен кара киргиздердин ортосундагы жоолордун пайда болушу себептүү, ошол учурда кипчактардын аскерлери да келип калды. Ошондой эле, бизде болгон жазуучулар, ошол каттын мазмунун так окуй алышкан жок; бизге кат алып келген татар мулла Галим, анын мазмунун толук түшүндүрдү; андан кийин мен өзүмдөн башка бир адамды жөнөттүм, анткени мен сизге жөнөтүүнү каалаган уулум Нюсабек Андеджан тарапка кармалып, азыркыга чейин кайтып келген жок, ошондуктан мен сизге менин сыймыктуу адамым бий Сартая Джантемировду жөнөтүп жатам, ал дайыма мени менен бардык тараптарга элчи болуп жөнөтүлөт, Джалбою Атамбеков менен бирге, бул акыркысы менин көзөмөлүмдөгү чечендердин арасында үч адамдын бири, Калджой Атимбек менен бирге, Кенесаруну кармап алышты.

Өткөн жылы генералдын (чек ара башчысынын) чакыруусу боюнча, мен ага кичүү бир тууганым Калыгулду жөнөттүм, ал мага алтын медаль жөнөттү, анын кымбаттуулугун сурап, мен жакшы түшүндүм.

Кенесарага байланыштуу мен көп кызмат кылдым; анын биринчи келген учурунда мен 7000 адамын жок кылдым, менин тараптан да көп адамдар өлдү; ал эми анын экинчи келген учурунда үч күн бою аны курчап, эч жакка кетирген жокмун. Андан кийин Урман батыр бизге келип, Кенесаранын качып кетишине байланыштуу, аны кууп, анын тобунан көп адамдарды жок кылдык, ошол учурда менин көзөмөлүмдөгү киргиздерден үч тууган Кенесараны кармап, бизге алып келишти; ошол учурда Кенесара бизге өзүн 60 верблюд жүктөрү менен жана канчалык кааласа, алтын акчалар менен куткарып алууга убада берди; бирок биз, бардык элдердин бакубаттуулугу жана тынчтыгы үчүн, жана кербендердин жакшы өтүшү үчүн, биздин кызматымызды көрсөтүү максатында, анын сунушуна макул болгон жокпуз жана соодагерлерден, Россия сыяктуу улуу мамлекет, албетте, Кенесараны өлтүргөнү үчүн сый акы бербей койбойт деген ишенимде болдук, ошондуктан мен, ага өзүмдүн жүзүмдү көрсөтпөй, менин тууганым Коджибекке анын башын кесүүнү буйрудум, жана менин көрсөткөн кызматтарым үчүн, менин оюмча, татыктуу сыйлык болгон жок, анткени азыр бул кат менен менин адамдарым менен бирге татар мулла Галим жөнөтүлгөн, өткөн жылы бизди жана досторубузду чакырууга жөнөтүлгөндө, бизге Кенесараны өлтүргөнү үчүн Улуу Мамлекеттен чоң сыйлыктар бар деп ишендирип, Россиянын өкмөтүнүн улуулугу жана адилеттүүлүгү, ошондой эле Россиянын жарандардын бакубаттуулугу жана сиздердин бардык адаттарыңыз жөнүндө түшүндүрдү. Мындай ишеним менен, ал биздин ишенимдүү адамдарды генералга алып кетти, ошол учурда чек ара башчысына ушул мулла менен бизде болушу үчүн өтүнүч кылдык, жана манап Урман Батырга, анын сөздөрүнө ылайык, мен да Урман Батыр да, сиздин башкарууңуз биз үчүн кипчактардыкынан кыйла жеңил экенин түшүндүк, ошондуктан биз аларга душман болуп, Урман Батыр менен бирге сизге берилгендерди болуп жатабыз, буга чейин сизге айрым жагдайлар жөнүндө жазганбыз. Ошол эле учурда кипчактар чоң аскерлер менен бизди басып алуу үчүн келишти, бирок мен Урман Батыр менен бирге, жалпы кара киргиздер, душмандарга каршы туруп, аларды курал менен куугунтуктадык, алар эч кандай жеңишсиз кетишти. Андан кийин күздө, дагы бардык тараптардан аскер жыйнап, биринчи жоодо өлгөндөрдүн кегин алуу үчүн бизге кол салууга аракет кылышты, андан кийин биз, дагы аскер жыйнап, өз чегинен чыгып кетишти, бирок Бухар тараптан душмандык аракеттер башталганы жөнүндө угуп, Хоканд тарапка кетишти; бирок бул жагдайдын тактыгы боюнча бизде так маалымат жок, бирок биз дагы эле коркуп жатабыз, анткени биздин элдин бардык талаалары алардын бекинишинин жанында, душмандар күтүүсүз келип калса, биздин эл толугу менен нансыз калат.

Ошол эле учурда мен бул жактагы кипчактар менен достук мамиледе болуп, аларды ар кандай шылтоо менен алдап жатам, болгону нан жыйноо үчүн; аларды кээде аз гана койлор менен камсыздап жатам; Урман Батырдын кочмолору жана талаалары ошол бекиништен алыс, бирок менин жана султандын тукумундагы манап Джанкарача айылдары жана талаалары жакын жерде.

Бул адамдарды жөнөтүүдөн мурда мен манап Джанкарачага кичүү бир тууганым Калыгулду жөнөттүм, өткөн жылы генералга менин орусиялык жетекчиликке жөнөтүлгөн адамдарым жөнүндө билдирүү үчүн, анын ниетин сурап, ал ошол эле Калыгул аркылуу мага тапшырды, мен орус жетекчилигине жазып, "эгерде Джантай орусларга берилип калса, анда ал да анын үлгүсүн алат" деп жазып берүүнү. Бул тууралуу менин адатым боюнча, өзүмдүн мөөрүмдү коюп, мага жөнөттү, ал мөөрдү алган соң, биздин мулла Галим, ал мөөрдү чоң кагазга коюп жазыш керек деп кеңеш берди, бирок убакыттын тардыгынан кайрадан жөнөтүүгө мүмкүнчүлүк болгон жок, ошондуктан мен ошол эле мөөрдү ушул жерде кошуп жатам, ушул учурда мен сизден кеңеш жана насаат сурайм, эгерде Улук Мамлекет биздин элди өзүнүн коргоосуна алса, анда мен манап Джанкармыш үчүн жооп берем, аны кипчактар келгенден бери өздөрүнө чакырып, ага ок атканда, ал (Джанкармыш) ант берип, эгерде ал ушул кырсыкта тирүү калса, ал сөзсүз Россияга берилип калат. Ошол эле учурда султан Рустем жана бий Супатай, Кенесара менен бирге келип, өз аскерлерин бөлүп, кайра кайтып кетишин билдиришти, алар Кенесараны таштап, кайра кайтып келишти, мен алардын мындай жакшы ишин жашырбайм; өткөн жылы мен генералга (чек ара башчысына) ушул эле жөнүндө толук маалымат менен жазгам, Рустемден келген адам мага келгенде, мен Кенесаранын башын сиздин өкмөтүңүзгө тастыктоо үчүн жөнөттүм. Кенесараны кармап алган киргиздердин арасынан Калдже өткөн жылы медаль алды, ошондой эле Кожыбекке, т.е. Кенесаранын башын кескенге алтын медаль берилди. Ошондуктан мен сизге ыйык билдирүү жөнөтөм, биринчи: мен Кенесарага каршы кандай кызмат кылганымды, андан кийин: эгерде биздин эл жакшы абалда болсо, мен Россиянын коргоосуна өтүүнү каалайм, ошондуктан мен сизден, достук белгиси катары, менин жана менин бардык балдарым үчүн Улуу Мамлекеттен биздин эркиндигибиз үчүн дайыма колдоо көрсөтүүнү өтүнөм. Ошондой эле мен сизден, жакшы уулум Нюсабекке кылыч жана аттуу мөөр жөнөтүүнү өтүнөм. Бул татар Галим Ягудинди бизге, т.е. мага жана султан Рустемге мулла кылып, ал бизде болуп, сизден келген каттарды алып келип, алардын мазмунун түшүндүрүп берсин; ошондой эле сизге бардык тараптан маалыматтарды жеткирүү үчүн, ал бизден каттарды жазып, ошол эле учурда биздин киргиз элибизге Россиянын жакшылыгы жөнүндө жумшак сөздөр жана насааттар менен түшүндүрүп берсин, анткени ал бизге ишенимдүү, өткөн жылдан бери бизге көп кызмат кылды. Бул билдирүү менен кара киргиздердин манапы Жантай Карабеков өзүнүн мөөрүн койду.

Переводил переводчик коллежский асессор Габбасов
Верно: обер-квартирмейстер полковник барон Сильвергельм

АВПРИ. Ф. СПб. Главный архив. 1-7. Оп.6 1844. Д. 1. Л. 18-23 . Заверенная копия. Делопроизводственный перевод.

Манап Джантай Карабековдун генерал-майор Н. Вишневскийге жазган кат