Бүгүнкү күндө 40,8 миллион адам ВИЧ менен жашайт, 2024-жылы 1,3 миллион жаңы учур катталган. Алардын ичинен 9,2 миллион адам зарыл болгон дарылоону албай жатат.
Экономикалык кызматташтык жана өнүктүрүү уюму (ЭКӨУ) 2025-жылы эл аралык донорлор тарабынан саламаттык сактоо системаларына финансылардын 30-40% кыскарганын билдирет, бул алардын иштешинде олуттуу көйгөйлөргө алып келди.
ЮНЭЙДСтин аткаруучу директору Винни Бьянима: "Финансылык кризис биздин жетишкендиктерибиздин канчалык алсыз экенин көрсөттү, биз алар үчүн активдүү күрөшүп келгенбиз" деп белгиледи.Ал: "Бул отчеттун ар бир цифрасы артында тирүү адамдар турат: ВИЧ боюнча эрте текшерүүдөн өтпөгөн наристелер жана балдар; кызматтарга жана колдоого кенеттен жеткире албай калган бүтүндөй коомдор. Биз аларды жардамсыз калтыра албайбыз. Бизге бул кризисти жеңүү керек" деп кошумчалады.
Биринчи кезекте профилактикалык кызматтар жабыркады. ВИЧ үчүн алдын ала профилактикалык препараттарга жетүүнүн кескин кыскарганы белгиленет.
Жаш аялдар менен биргеликте иштелип чыккан профилактика программаларынын кыскарганы, аларды ВИЧди алдын алуу, психикалык ден соолук жана гендердик зомбулук боюнча жардам кызматтарына жеткире албай калды. 2024-жылы 15-24 жаштагы кыздар арасында күнүнө 570 жаңы ВИЧ учурлары катталган.
ВИЧ менен күрөшүүдө маанилүү роль ойногон коомдук деңгээлдеги уюмдардын массалык жабылыштары жөнүндө маалыматтар бар: аялдардын 60%дан ашык инициативалары өзүнүн маанилүү программаларын токтотту. Эркектерге, эркектер менен интимдик мамиледе болгон, жыныстык кызматкерлер, инъекциондук наркотиктерди колдонгондор жана трансгендерлер үчүн программалар да катуу жабыркады.
Финансылык кризис адам укуктарынын абалынын начарлашынын фонуна туш келип, маргиналдашкан топторго өзгөчө таасир этет.
Инновациялар ВИЧ менен күрөшүүдө улам маанилүү болуп жатат. Жаңы профилактика ыкмалары, жылына болгону эки жолу жасалган инъекциялар, инфекциянын жогорку таралган аймактарында он миңдеген жаңы учурларды алдын алууга жардам бере алат.
2025-жылы Билл жана Мелинда Гейтс фонду, UNITAID эл аралык уюму, СПИДге каршы глобалдык фонд жана АКШ президентинин СПИДге каршы өзгөчө планы (ПЕПФАР) маанилүү препараттардын арзан версияларына кеңири жеткиликтүүлүктү камсыздоо боюнча биргелешкен аракеттерин жарыялашты – кээ бир учурларда адам башына жылына болгону 40 долларга.
2025-жылдын экинчи жарымындагы окуялар эл аралык финансылардын калыбына келиши үчүн үмүт жаратат.
1-декабрда белгиленген Дүйнөлүк СПИД менен күрөшүү күнүнө карата ЮНЭЙДС дүйнөлүк лидерлерди бул тармактагы финансылардын сакталышына жана жеткиликтүү узак мөөнөттүү профилактика жана дарылоо ыкмаларына инвестиция салууга чакырат.
Бьянима: "Бүгүнкү чечимдерибиз келечекти аныктайт. Биз СПИД эпидемиясын токтотуу үчүн жалпы максаттын айланасында бириге алабыз. Миллиондогон жашоолор бүгүнкү чечимдерибизге көз каранды" деп баса белгиледи.Башкы беттеги иллюстрация: scientificamerican.com.
