2023-жылдын май айында Нариман Тюлеев, белгилүү бизнесмен жана Бишкектин мурдагы мэри, шаар борборунда чоң долбоорду баштады. "Биз жер астында тарыхый шаар куруу боюнча пландап жатабыз, - деп билдирген ал. – Бул кыргыз элдин маданиятын жана байыркы тарыхын чагылдырган уникалдуу объект болот".
Бул сөздөр убадалуу көрүнгөн, жана борбордун тургундары убактылуу ыңгайсыздыктарга чыдап берүүгө макул болушту: шаар борборундагы чоң аймак жабылды. Эми ЦУМга жана ГУМга эркин жетүү мүмкүн эмес болуп калды, ал эми Бишкектеги көчөлөрдөгү тыгындар гана көбөйдү.
Ошентсе да, Тюлеев өзүнүн долбоору тыгындар жана токтотуулар боюнча жагдайды жакшыртууга багытталганын, негизги максаты – транспорт агымдарын жеңилдетүү экенин ишендирди.
Эмне куруу пландаштырылган? Бир нече деңгээлдүү жер астындагы өтмөк куруу пландаштырылды, ал жерде биринчи деңгээлде 220 унаа үчүн токтотуучу жай, экинчи деңгээлде болсо соода жана социалдык объекттер ЦУМ жана ГУМ менен байланышкан болот. Долбоордо эскалаторлор, лифттер жана мүмкүнчүлүгү чектелген адамдар үчүн бардык шарттар каралган.
"Жер үстүндө унаалар гана жүрөт, - деп түшүндүрдү Тюлеев. - Жөө адамдар болсо жер астында жүрө алышат. Өтмөктүн жогорку бөлүгү да жакшыралат, бул жерде гүлдөр жана дарактар отургузулат, жана бул жер Бишкектин эң кооз жерлеринин бири болуп калат".
Бирок шаар тургундары "Биз бул кооздукту качан көрөбүз?" деген суроо менен кызыгышты. Алар чыдап берүүгө даяр болушса да, бул убакыттын канчага созуларын билишкиси келди. Башында 1,5-2 жылдык мөөнөт жөнүндө сөз болгон, бирок кийин Тюлеев оптимисттик болуп, Чуй проспектиси 2025-жылдын 1-декабрына чейин ачыларын ишендирди. Кийинчерээк дата 5-6-декабрга жылдырылды, ал эми жер астындагы комплекс Жаңы жылга чейин бүтүшү пландаштырылды.
Тюлеев, оптимизмге толо, шаар тургундарын "пессимисттик комментарийлерге көңүл бурбаңыздар" деп чакырды. Ал бардык нерсе пландагыдай болуп жатканын жана жакында гана күтүү керек экенин ишендирди.
Ошентсе да, 8-декабрда курулуш иштеринин башкы инспектору, генерал-лейтенант Камчыбек Ташиев бир нече көйгөйгө көңүл бурду. Асфальттоо дагы аяктаган жок, ал эми проспекттин жол бөлүгү кыйла тарыйып калды.
Чынында, курулушчу жолду тарылтуу менен тыгын маселесин чечүүгө үмүттөндү беле? Эгер ошондой болсо, анда долбоор чындыгында логикасыздыгы менен уникалдуу.
Тюлеевдин айтымында, курулуштагы кечигүүлөр долбоордун өзгөртүүлөрү менен байланышкан, ал Ибраимов көчөсүнө чейин кеңейтилип, имарат үч кабаттуу болуп калды. Анын амбициялары мөөнөттөрдү кеңейтүүнү жана жолдун тарылтуусун талап кылгандай.
Ал эми шаар тургундары? Алар чыдамдуу жана күтүүгө даяр.
Ошентсе да, Тюлеев, көрүнөт, ал өзүнө эмес, эл үчүн куруу жасап жатканын унутуп калган. Генерал Ташиев ага түздөн-түз айтты: "Долбоор шаар тургундарынын көйгөйлөрүн чечиши керек, сиздин жеке кызыкчылыктарыңыз эмес".
2017-жылдын апрелинде өткөн пресс-конференцияда, амнистиядан жана көптөгөн активдерин жоготкон соң, Тюлеев мындай деди: "Мен мүлк үчүн өкүнбөйм, биз дагы да жакшыраак куруу жасайбыз. Президент качып кеткенине өкүнөм, бардык көйгөйлөр бизге түшөт". Ал Курманбек Бакиевди айтып жатты, ошол учурда Тюлеев өз карьерасынын чокусунда болгон. Ал убакта чиновниктер элдин пикирин көп учурда эске албай, жеке кызыкчылыктарын көздөп чечимдерди кабыл алышчу.
2010-жылдагы төңкөрүштөн кийин Бакиевдин тушунда иштеген көптөгөн чиновниктер жоопкерчиликке тартылды. Бул Тюлеевди да четте калтырган жок, ал жаңы президент Атамбаевдин жеке жек көрүүсү менен куугунтукка алынганын билдирген. Мүмкүн, бул чындыгында ошондой, анткени Атамбаевдин башкаруусунда көптөгөн адамдар ушундай себептер менен жабыркаган.
Бирок Тюлеевге коюлган бардык айыптар алынып салынды, жана жаңы бийлик, президент Садыр Жапаров жана өкмөт башчынын орун басары Камчыбек Ташиев анын долбоорун колдоп, "Эл үчүн иштеңиз, жана баары жакшы болот" деп убада беришти. Алар анын мегадолбоорун колдошту, курулуш көзөмөлдөн чыгып, олуттуу суроолорду жаратканга чейин.
Генерал Ташиев так чечим кабыл алды: үчүнчү кабатты бузуу, жолду бошотуу жана иштерди тездетүү. Шаар тургундары, өз кезегинде, күтүлгөн жер астындагы өтмөктү көрүүнү жана тыгындардан бир аз болсо да жеңилдик сезүүнү үмүттөнүшөт.
