Кыргыз Республикасынын Баатыры Турдакун Усубалиевич Усубалиев

Турдакун Усубалиев - көрүнүктүү мамлекеттик жана саясий ишмер

Усубалиев 1919-жылдын 6-ноябрында Кыргызстандын түндүгүндөгү Нарын облусунун Кочкор айылында дыйкан үй-бүлөсүндө төрөлгөн. 1941-жылы мугалимдер институтун, андан кийин 1945-жылы ВКП(б) БКнын жогорку партиялык мектебин, андан соң Ленин атындагы Москва педагогикалык институтун сырттан окуп бүттү.

Мектепте мугалим болуп иштеп, «Советский Киргизстан» республикалык газетасынын редактору болуп кызмат өтөдү, партиялык карьерасын 1941-жылы баштады. 1961-жылдын 9-майында Кыргызстандын Коммунисттик партиясынын Борбордук комитетин жетектеди.

Ал Нарын гидрокаскадын куруунун уюштуруучусу болуп, ал бүгүнкү күнгө чейин өлкөнүн бардык аймагын электр энергиясы менен камсыздап келет, ошондой эле Борбордук Азия энергетикалык шакегинин бир бөлүгү болуп саналат. Анын жетекчилиги учурунда Кыргызстандын аймагында 150дөн ашык ири өнөр жай объектилери курулган.

Анын аты менен эл аралык класстагы «Манас» аэропортунун, өкмөттүн имараттарынын комплекси, илимдер академиясынын, улуттук китепкананын жана филармониянын курулушу байланыштуу, ал ошондой эле республикада 511 миң жаңы батир курулган.

1985-жылы Усубалиев пенсияга чыгып, жогорку мамлекеттик кызматтан кетти, ал эми 1986-жылы партиялык билетин тапшырып, коммунисттердин катарынан чыкты, бирок саясаттан кеткен жок. 1991-жылы республика суверенитетин алгандан кийин Жогорку Кеңештин депутаты болуп шайланды. 2008-жылдын июнь айында «Бирдиктүү Кыргызстан» саясий кыймылынын негиздөөчүлөрүнүн бири болду.

Усубалиев үч Ленин ордени, Эмгектин Кызыл Туу ордени, Россиянын Достук ордени, ошондой эле Кыргызстандын баатыры наамы жана башка сыйлыктар менен сыйланган.

Билим

1939–1941 жж. – Фрунзе шаарындагы Кыргыз мамлекеттик педагогикалык институтунда окуу
1943–1945 жж. – ВКП(б) БКнын жогорку партиялык мектебинин тыңчысы, Москва
1955 ж. – В. И. Ленин атындагы Москва мамлекеттик педагогикалык институтун (сырттан) бүтүргөн

Кызматтык тизмеси

1937–1939 жж. – мугалим, Кочкорка айылындагы орто мектептин окуу бөлүмүнүн башчысы Тянь-Шань облусунда (Нарын облусунда)
1941–1942 жж. – Кочкор райондук КП(б) комитетинин пропаганда жана агитация бөлүмүнүн орун басары Тянь-Шань облусунда
1942–1943 жж. – Кыргызстандын КП(б) БКнын пропаганда жана агитация бөлүмүнүн инструктору
1945–1955 жж. – ВКП(б)/КПСС БКнын инструктору
1955–1956 жж. – «Советтик Кыргызстан» («Советская Киргизия») газетасынын башкы редактору
1956–1958 жж. – Кыргызстандын КП БКнын пропаганда жана агитация бөлүмүнүн башчысы
1958 – 05.1961 жж. – Кыргызстандын КП Фрунзе шаардык комитетинин 1-секретары
27.05.1959 – 11.05.1961 жж. – Кыргыз ССР Жогорку Советинин төрагасы
09.05.1961 – 02.11.1985 жж. – Кыргызстандын КП БКнын 1-секретары
31.10.1961 – 25.02.1986 жж. – КПСС БКнын мүчөсү, 1961-XXII, 1966-XXIII, 1971-XXIV, 1976-XXV, 1981-XXVI съездери тарабынан шайланган.
1962–1984 жж. – СССР Жогорку Советинин VI-XI чакырылыштарынын депутаты.
02.11.1985 ж. – пенсияга чыгып, Кыргызстандын КП БКнын 1-секретарынын милдеттеринен бошотулган XXI пленум тарабынан.
1993–2005 жж. – Кыргыз Республикасынын Жогорку Кеңешинин депутаты.

Сыйлыктар

1964 ж. – Эмгектин Кызыл Туу ордени
05.11.1969 ж. – Ленин ордени
06.11.1979 ж. – Ленин ордени
Октябрь Революциясынын ордени
1996 ж. – «Манас» I даражадагы ордени (Кыргыз Республикасы)
25.09.1999 ж. – Достук ордени (Россия)
14.10.1999 ж. – Кыргыз Республикасынын Баатырына «Ак-Шумкар» атайын белгиси (Кыргыз Республикасынын Баатыры)

Кыргыз Республикасынын Баатыры