Усубалиев Шаршеналы Усубалиевич
Усубалиев Шаршеналы Усубалиевич
Кино өндүрүшүнүн уюштуруучусу. КПССтин мүчөсү 1945-жылдан бери. 1923-жылдын 15-августунда Кыргыз ССРинин Петровский (азыркы Москва) районунун Мураке айылында дыйкан үй-бүлөсүндө туулган. 1941-жылы орто мектепти аяктагандан кийин «Искра» колхозунун башталгыч мектебинде мугалим болуп эмгектенүүнү баштаган. 1942-жылдын мартында Кызыл Армиянын катарына чакырылган. Жарым-жартылай согуштарга катышкан, чалгынчы болгон. 1944-жылы Петровский районундагы Ленин атындагы колхоздо мал чарбачылык фермасынын жетекчиси болуп иштеген. 1945-1946-жылдары Петровский райкомунун комсомолунун экинчи, андан кийин биринчи катчысы. 1946-1948-жылдары Кыргызстандын КПнын Борбордук Комитетинин алдындагы Республикалык партиялык мектебинин тыңчысы. 1948-1949-жылдары Фрунзе шаардык комсомолунун экинчи катчысы. 1949-1950-жылдары Кыргызстандын ЛКСМинин Борбордук Комитетинин айыл жаштары менен иш алып баруу бөлүмүнүн жетекчиси. 1951-1952-жылдары Фрунзе обкомунун комсомолунун биринчи катчысы. 1952-1953-жылдары «Билим» коомунун облустук бөлүмүнүн жооптуу катчысы. 1953-1958-жылдары Фрунзе облустук маданият башкармалыгынын начальниги. 1958-1963-жылдары «Киргизфильм» киностудиясынын директору. 1963-1968-жылдары Кыргыз ССРинин Министрлер Советинин алдындагы Кино комитетинин төрагасы. 1968-1970-жылдары Кыргыз ССРинин Маданият министрлигинин кинофикация жана кино прокат башкармалыгынын начальниги. 1970-1971-жылдары Азия жана Африка өлкөлөрү боюнча «Совэкспортфильм» уюмунун улук кеңешчиси. 1971-1977-жылдары АРЕдеги «Совэкспортфильм» уюмунун өкүлү. 1977-жылдан бери Кыргыз ССРинин Госкино төрагасынын орун басары.
Ш. Усубалиев 50-жылдарда маданият жана кинематография маселелери боюнча мезгилдүү басма сөздө макалалар жазып чыга баштаган. Анын макалалары, очерктери, рецензиялары «Кыргызстан пионери», «Ленинчил жаш», «Советтик Кыргызстан» гезиттеринде, «Ала-Too» журналында жарыяланган, 1966-жылы «Кыргызстан» басмаканасынан «Эң жаш жана популярдуу искусство» аттуу китеби чыккан.
Ш. Усубалиевдин калемине киргизилген кыргыз тилине которулган К. Миксатын «Туңгуюк нике» романы (1961), «Дослук чоң жана таасирдүү» китеби (1964), «Болоттогу издер» повести (1970), панфиловчулар тууралуу бир нече очерктер таандык.
Марапаттары — «Советтик Куралдуу Күчтөргө 25 жыл» медалы (1943), «Улуу Ата Мекендик согушка катышканы үчүн 1941-1945» (1946), «Улуу Ата Мекендик согуштагы эмгек эрдиги үчүн» (1946), «Эрдиктүү эмгек. В. И. Лениндин туулган күнүнө 100 жыл толуусуна карата» (1970). «Ардак Белги» ордени (1951). Кыргыз ССРинин Жогорку Кеңешинин алты Ардак грамотасы (1950, 1958, 1961, 1963, 1965, 1966). СССРдин Маданият министрлигинин «Жакшы иш үчүн» значогу (1957). СССРдин Кинематографиясынын «Отличник» значогу (1965).
1961-жылдан бери СССР СКнын мүчөсү.
1958-жылдан бери Кыргызстандын Журналисттер Союзунун мүчөсү.
КИТЕПТЕР, МАКАЛАЛАР, РЕЦЕНЗИЯЛАР
«Киргизфильм» киностудиясында (кыргыз тилинде).— «Кыргызстан аялдары», 1962, № 1, б. 24.
Джакартада.— «Советтик Кыргызстан», 1964, 5, 7-июлда.
Болоттогу издер (повесть, кыргыз тилинде).— «Ала-Тоонун», 1970, № 8, б. 56—96.
Афганистандын жеринде (кыргыз тилинде).— «Кыргызстан маданияты», 1980, 12, 26-июнда.
Чет жүз жетимиш күн чалгынчыда.— Китепте: Панфиловчулар согушта. Ф., «Кыргызстан», 1962, б. 66—99.
Максат ачык.— «Советтик Кыргызстан», 1963, 29-майда.
Ошол биз каалаган каарманды көрүп жатабыз.—«Советтик кино», 1964, 15-августта.
Чоң ийгилик. —«Советтик Кыргызстан», 1969, 29-сентябрда.
Алга, жаңы ийгиликтерге.— «Комсомолец Кыргызстан», 1965, 14-ноябрда.
Плюстар жана минустар. —«Советтик Кыргызстан», 1967, 17-ноябрда.
Эң жаш жана популярдуу искусство. Ф., «Кыргызстан», 1966.
Кыргыз киносу Москвада.— «Советтик Кыргызстан», 1979, 29-июлда.
Жаш искусство (өзбек тилинде).— «Узбекистан маданияты», 1966, 13-апрелде.
Кыргыз киносуна жетишкендиктер.— «Экран искусствосу» (араб тилинде), 1977, № 5.
