Анткен менен, аймактагы көпчүлүк өлкөлөрдө инфляция деңгээли жогору бойдон калууда. Бул көрүнүштүн негизги факторлору тарифтердин өсүшү жана эл аралык базарларда азык-түлүктүн кымбатташы. Кыргызстан да бул тенденциядан четте калбайт, жана баалардын өсүшү ИДП менен бирге жүрөт деп күтүлүүдө.
Аймактын акырын, бирок ишенимдүү өнүгүшү
Евгений Винокуров, ЕАБРдин башкы экономисти, дүйнөлүк экономиканы шахмат оюнуна салыштырды, анда ар бир жаңы жүрүш оюндун эрежелерин өзгөртөт. Бул соода агымдарына, инвестицияларга жана стратегиялык пландарга таасир эткен кошумча белгисиздикти жаратууда.
Анын айтымында, дүйнөлүк соода экономикалык өсүштүн негизги кыймылдаткычы статусун жоготту. Ошондой эле, трансчек ара инвестициялары да ушундай эле абалда, алар он жылдар бою жалпы өсүштү ашып өтүшкөн, бирок азыр эки жыл бою төмөндөп жатат. Алдыңкы экономикалар чет өлкөдөгү инвестицияларын азайтып, ички өндүрүштү өнүктүрүүгө көңүл бурууда — бул биздин аймак үчүн жана бүт дүйнөлүк экономика үчүн маанилүү тенденция.
Борбордук Азия чоң, динамикалуу өнүгүп жаткан жана стратегиялык жактан маанилүү экономикалык аймак болуп калууда. Ал көңүл буруп, кызыгууну жаратат," - деп белгиледи Винокуров.
Евразия өнүктүрүү банкы жалпы дүйнөлүк экономика орто темпте өсүп, жаңы соода тоскоолдуктарына адаптацияланат деп болжолдойт. Чоң базарлары бар өнүгүп келе жаткан өлкөлөр, өнүккөн экономикалардагы төмөнкү өсүшкө карабастан, активдүүлүгүн улантууда. 2025-жылы ЕАБР тарабынан камтылган аймактын экономикасы эки жылдык рекорддук өсүштөн кийин тең салмактуу абалга кайтып келиши керек, 2024-жылы 4,5%дан кийин ушул жылы ИДПнын 1,9%га өсүшү күтүлүүдө.
Токтомдордун баасынын өсүш темптери 2025-жылы туруктуу бойдон калууда, бул майда электр энергиясынын тарифтеринин 23,8%га көтөрүлүшү менен байланыштуу. Мындан тышкары, өткөн жылдын төмөнкү көрсөткүчтөрү жана дүйнөлүк базарларда азык-түлүктүн баасынын өсүшү таасир этти.
Жогорку керектөө активдүүлүгү экономикалык өсүштү мурдагыдан узакка колдойт. Жогорку керектөө кредитинин темптери жана акча которууларындагы оң динамика 2026-жылдын башына чейин сакталат деп күтүлүүдө, бул ички соодага жардам берет.
Мамлекеттик инвестициялык программа курулуш сектору жана иштетүү тармактарынын өсүшүнө импульс берет.
2027-2028-жылдары ИДПнын өсүш темптери 7,5%га жетиши мүмкүн. Кыргызстан экономикасы ички суроо-талаптын төмөндөшү менен орто мөөнөттүү келечекте тең салмактуу өсүш темптерине акырындык менен кайтып келет.
Баалардын инфляциясын токтотуу жолдору
Республикадагы болжолдонгон баалардын өсүшү 2026-жылдын аягына чейин 8,3%га жетет. Бул учурдагы жылга күтүлгөн 9,1%дан бир аз төмөн, бирок мындай темптерди орто деп айтууга болбойт.
Айгуль Бердигулованын айтымында, экономикалык өсүштүн фонунда керектөө суроо-талаптын жогорулашы инфляцияны стимулдаштырат. Ошондой эле, дүйнөлүк азык-түлүк баалары да абалга таасир этет. Ошондуктан Улуттук банк пайыздык ставканы жогорулатуу боюнча чараларды кабыл алууда. Биз бул аракеттер, ошондой эле бийликтин социалдык маанилүү товарлардын бааларын туруктуу кармоо боюнча аракеттери инфляцияны нормалдуу абалга келтирүүгө жардам берет деп ишенебиз.
Сомдун курсу боюнча банк эксперттери ал 87-90 сомдун аралыгында калат деп болжолдошууда. Бир жагынан, импорттун өсүшү чет элдик валютага суроо-талапты жогорулатат, бул сомду алсыратат. Экинчи жагынан, которуулар аркылуу акча агымы курсун туруктуу кармоого жардам берет.
Ошентип, болжолдонгон мезгилде сомдун курсу боюнча динамикада кескин өзгөрүүлөр күтүлбөйт," - деп жыйынтыктады Айгуль Бердигулова.
ЕАБР Кыргызстан үчүн оптимисттик болжолдорду бергенине карабастан, тобокелдиктер дагы бар экенин баса белгилейт. Мисалы, дүйнөлүк экономиканын өсүшүнүн күтүлгөндөн да көбүрөөк жайлашы өлкөнүн тышкы экономикалык активдүүлүгүнө жана экономикалык өсүшүнүн темптерине терс таасир этет. Мындан тышкары, пландалган инвестициялык долбоорлорду ишке ашырууда кечигүү да экономикалык активдүүлүктү чектеши мүмкүн.
Жогорку кредит берүү темптери туруктуу жогору инфляция деңгээлине алып келиши мүмкүн. Эгер өнүгүп келе жаткан рыноктордон капитал агып кетсе, сомдун курсу негизги сценарийден дагы алсырап, инфляциянын өсүшүнө жана катуу акча-кредит саясатын киргизүүгө муктаждык жаратышы мүмкүн.
