Көрүлгөн аракеттерге карабастан, маселе актуалдуу бойдон калууда жана инфекция менен күрөшүү боюнча иштер уланууда. Адистер жарандарды вирустук гепатиттер боюнча тестирлөөдөн өтүүгө чакырышат. Позитивдүү маалыматтар да бар — көптөгөн бейтаптар ийгиликтүү калыбына келүүдө.
Гепатит — бул боордун сезгениши, ал ар кандай факторлордун натыйжасында пайда болушу мүмкүн: вирус, алкоголь, дары-дармек, автоиммундук процесстер же токсиндер.
Мамлекеттеги абал
Айбек Бекболотовдун маалыматы боюнча, Республикалык вирустук гепатиттер жана ВИЧ контролдоо борборунун адиси, Кыргызстанда 18 миңден ашык гепатит B менен жана 10 миңден ашык гепатит C менен бейтап катталган.
Ал дарылоо үчүн бардык зарыл дары-дармектер өлкө аймагында жеткиликтүү экенин, ошондой эле сапат текшерүүсүн өткөн жана Дүйнөлүк саламаттыкты сактоо уюмунун (ДССУ) преквалификациясына ээ болгон препараттар гана импорттолорун белгиледи.
2025-жылдын 1-ноябрына карата, гепатит B боюнча текшерүүдөн 270 953 адам өттү, алардын 8 256сы позитивдүү натыйжа көрсөттү. Гепатит C үчүн аналогдук процесс 289 094 адамды камтыды, алардын ичинен 5 466сы да позитивдүү натыйжа алды.
Эресектер арасында гепатит Bге каршы вакцинациядан 283 468 адам өттү — биринчи дозаны 234 245, экинчи дозаны 190 230 адам алды.
Вирустук гепатиттерди дарылоо
Мамлекет вирустук гепатиттерди диагностикалоо жана дарылоо, ошондой эле гепатит Bге каршы вакцинацияны каржылайт.
Гепатит Bди дарылоо үчүн Тенофавир, Энтекавир жана ТАВ препараттары, ал эми гепатит C үчүн Вельпатасвир жана Софосбувир колдонулат. «Бул заманбап дары-дармектер дүйнө жүзүндө белгилүү. Жаңы каражаттар үзгүлтүксүз пайда болуп жатат, биз ДССУнун сунуштарына ылайык дарылоонун протоколдорун жаңыртып жатабыз, пациенттерге эффективдүү терапияны камсыз кылуу үчүн», - деди Айбек Бекболотов.
Учурда 7 миңге жакын бейтап гепатит Cден дарыланууда, алардын 5 миңден ашыгы курсун аяктап, калыбына келди. Алардын 95% толук вирус жүктөмүн басууга жетишет, бул терең жооп деп аталат. Тилекке каршы, учурда гепатит D үчүн эффективдүү дарылоо жок. «Акыркы эки жылда 600дөн ашык гепатит D учурлары аныкталды. Жалпысынан, 2 миңден ашык адам өз диагнозу жөнүндө билишет, алардын көпчүлүгү трансплантацияга талапкер болушу мүмкүн. Биз жакынкы жылдары эффективдүү каражаттардын пайда болушун үмүттөнөбүз», - деп кошумчалады адис.
Бардык көйгөйлөр
Нигина, «Стоп Гепатит» уюмунун негиздөөчүсү, боордун циррозунан жабыркап, трансплантацияга даярданып жатат. Ал грипптан кийин кыйынчылыктарга учураган.
«Мен трансплантацияга даярданып жатам, анткени менин абалымда дарылоо жок. Интерферон терапиясы бар, ал химиотерапияга окшош, катуу терс таасирлери менен. Бирок цирроз же күчтүү фиброзу бар адамдар үчүн интерферондор каршы көрсөтмөлөргө ээ, анткени алар зыян келтириши мүмкүн», - деп түшүндүрдү ал.
Негизги көйгөй — толук маалымат алууга мүмкүнчүлүк берген адистештирилген мекеменин жоктугу. «Биз «көрбөгөн мышыктардай» жүрдүк. Эгер жүрөгүң ооруса — кардио борборго, эгер бөйрөктөр — гемодиализ борборуна кайрыласың. Бирок боор оорусу бар бейтаптар үчүн андай жер жок. Инфекциялык ооруканалар бар, бирок анда гепатиттин курч формалары үчүн гана кичинекей бөлүм бар», - деди ал.
Ал маалыматтык иштерди күчөтүүнүн зарылдыгын баса белгилейт. Оорунун эрте стадиялары көп учурда симптомсуз өтөт, жана диагноз коюлгандан кийин да адам дарылоону узак убакытка чейин кечиктириши мүмкүн.
«Бир учурда кан кетүү же башка оор кыйынчылык болушу мүмкүн, ошондо паника башталат», - деп кошумчалады ал.
Мамлекет вакцинация боюнча активдүү иш алып барууда, бул абдан маанилүү. Жаш муун, балким, туулган учурда вакцинацияланган, бул гепатит B жана Dнин тобокелдиктерин азайтат. Бирок, текшерүүдөн өтүү жакшы — бул акысыз.
Мамлекет маалымат берүү боюнча кадамдарды жасап, акысыз баштапкы анализдерди сунуштайт. «Мен ден соолукка көңүл бурууну сунуштайм. Мисалы, кыздар көп учурда кан менен байланышкан туруктуу макияж жасашат. Бирок сизди гепатиттер боюнча анализдердин жыйынтыктары жөнүндө сурашканбы? Эмне үчүн жок. ВИЧ сыяктуу башка коркунучтуу инфекциялар да бар», - деп жыйынтыктады ал.
Кыргызстандыктарга эмне маанилүү?
Кыргызстанда:
- гепатит B жана C боюнча тестирлөө, вакцинация жана дарылоо акысыз берилет;
- 24төн 65 жашка чейинки ересектер гепатит Bге каршы акысыз вакцина ала алышат;
- текшерүүдөн жана дарылоодон өткөн адамдардын саны өсүп жатат, бирок суроо-талап дагы эле талап кылынган деңгээлден төмөн.
Адис Айбек Бекболотов калкты тестирлөөдөн өтүүгө чакырды.
«Чоң шаарларга баруу шарт эмес — бардык кызматтар сиздин аймагында жеткиликтүү. Сиз үй-бүлөлүк дарыгерлер тобуна, медициналык практика борборуна же үй-бүлөлүк медицина борборуна гепатит B жана C боюнча тестирлөөдөн же вакцинациядан өтүү үчүн кайрыла аласыз. Бул жерлерде жеткиликтүү», - деп баса белгиледи ал.
Ал ошондой эле вакцинанын формуласы дүйнө жүзүндө бирдей экенин, бирок көптөгөн өндүрүүчүлөр бар экенин кошумчалады. «Мурда орус вакцинасы колдонулчу, ал эми быйыл 250 миң адам үчүн 750 миң доза индиялык вакцина сатып алынды — ал ДССУнун преквалификациясынан өттү. Дүйнөлүк саламаттыкты сактоо уюму анын сапатын тастыктады. Келечекте биз тек гана сапаттуу вакциналарды сатып алабыз», - деп жыйынтыктады Бекболотов.
