Сүйлөшүүчү архивинен алынган сүрөт. Автандил Тешебаев
— Сиз билим берүү тармагында кандайча жолуңузду баштадыңыз?
— Мен Ноокат районундагы Ай-Тамга айылында төрөлүп, чоңойгом. Атам мугалим, апам болсо акушер. Орто билимимди Кызыл-Киядагы кыргыз-турец лицейинде алдым.
Менин академиялык жолум Стамбул университетинде (Турция) «англис тили мугалими» адистиги боюнча бакалавр даражасын алуу менен башталды. Андан кийин Кыргызстанга кайтып келип, «Ала-Тоо» эл аралык университетин аяктап, билим берүү тармагында биринчи магистр даражасын алдым.
Убакыттын өтүшү менен билим берүү тармагындагы башкаруу, стратегия жана технологиялардын маанилүүлүгүн көбүрөөк түшүнө баштадым. Ошондуктан чет өлкөдө окууну улантууну чечтим жана Сиднейдеги SP Jain Global Management мектебине кирдим, анда «Бизнес-менеджментте жасалма интеллект» программасы боюнча экинчи магистратураны ийгиликтүү аяктадым.
SP Jain университети мага финансылык жардам көрсөттү, бул биздин Австралияга көчүп баруубузду жеңилдетти жана тезирээк адаптациялоого жардам берди.
Натыйжада, менин кесиптик жолум педагогика, билим берүү башкаруусу жана заманбап технологиялардын кесилишинде болду.
Австралияга көчүп барганга чейин мен билим берүү тармагында 18 жылдан ашык иштедим, анын ичинде «Сапат» билим берүү мекемелеринде директор болуп 9 жылдай иштедим. Мектепти башкаруу, окуу программаларын өнүктүрүү жана мугалимдер, ата-энелер жана коомчулук менен өз ара аракеттенүү менин күнүмдүк жумушумдун бөлүгү болуп калды жана карьерамда маанилүү таяныч болуп калууда.
— Сиднейдеги окуу кандай өттү?
— Алгачкы он ай чыныгы сыноо болду. Күндуз университетте окуп, кечинде нан борборунда иштедим, көп учурда кечки саатка чейин. Окууну жана жумушту бириктирүү кыйынчылыктары мага тартип жана убакытты башкарууну үйрөттү.
10 айдан кийин, окуу менен бирге, мен Австралиянын билим берүү системасы менен таанышып, билим берүү мекемелерине жумушка арыз берүүгө кириштим.
Мен бул жерде окуу, жумуш жана жоопкерчиликти бириктирүү жөндөмү бааланарын байкадым.
2023-жылдын аягында мен Мельбурндогу жеке мектептердин биринен жумуш сунушун алдым жана үй-бүлөм менен ошол шаарга жакын көчүп бардым. 2024-жылдын январь айынан тартып мен Sirius College жеке мектебинин директору болуп иштейм.
— Кыргызстандагы жана Австралиядагы жеке мектептердин ортосундагы негизги айырмачылыктар кандай?
— Менин оюмча, үч негизги айырмачылык бар:
- окуучунун бакубаттуулугу жана академиялык жетишкендиктери бирдей деңгээлде эске алынат;
- процесстер ачык жана системалуу, мектептер чоң автономияга ээ;
- ата-энелер мектеп коомчулугунда активдүү өнөктөштөр катары кабыл алынат, жөн гана тышкы катышуучулар катары эмес.
— Көптөгөн кыргызстандыктар балдарсыз окууга же иштөөгө кетишет. Сиз мындай вариантты карап көрдүңүз беле?
— Биз 2023-жылдын мартында үй-бүлөбүз менен Австралияга көчүп бардык. Биздин эч качан жалгыз кетүү жөнүндө ойубуз болгон эмес — бардык чечимдер биргеликте кабыл алынды.
Ошентсе да, бул чечим оңой болгон жок. Мен жана жубайым Кыргызстандагы орнотулган жашообузду, жумушубузду жана туруктуулукту таштап, баарын нөлдөн баштоого туура келди. Биздин максатыбыз кесиптик өсүү, тажрыйба топтоо жана балдардын билим алуусу жана ден соолугу үчүн жакшы шарттарды түзүү болду.
Мен жубайым Нурзиянын колдоосунун маанилүүлүгүн баса белгилегим келет. Ал стоматолог, Кыргызстанда өзүнүн жеке клиникасы болгон. Австралияга көчүп баруу анын жашоосунда да олуттуу бурулуш болду.
Балдардын адаптациясы, үй-бүлөнүн турмушун уюштуруу жана эмоционалдык тең салмактуулук Нурзиянын сабырдуулугу жана колдоосу аркылуу мүмкүн болду. Мен ага чын жүрөктөн ыраазычылык билдирем.
— Сиздин уулдарыңыз жаңы жашоого кантип адаптация болушту? Аларга топторго кошулуу кыйын болду беле?
— Биздин уулдарыбыз (15, 13 жана 7 жаш) үчүн көчүп баруу оңой сыноо болгон жок. Алар жаңы өлкөгө, тилдик чөйрөгө жана мектепке дароо адаптация болушу керек болду. Бирок австралиялык билим берүү системасы окуучулардын бакубаттуулугуна, тилдик колдоого жана эмоционалдык коопсуздукка чоң маани берет. Натыйжада, биздин балдар жаңы мектеп чөйрөсүндө өздөрүн ишенимдүү сезишет.
— Сиздин жубайыңыздын Австралиядагы кесиптик ишмердүүлүгү боюнча пландары кандай?
— Нурзия көчүп баргандан кийин өз кесибин таштаган жок жана Австралияда стоматолог болуп иштөөнү улантууну көздөп жатат.
Бул оңой эмес, анткени жумушка кирүү үчүн дипломду тастыктоо, кесиптик экзамендерди тапшыруу жана жөнгө салуучу талаптарды аткаруу керек. Процесс татаал жана убакытты талап кылат, бирок мүмкүн. Учурда ал акырындык менен ушул багытта иштеп жатат.
— Австралияда жашоодо сизди эмне таң калтырат?
— Австралияда мен үчүн коопсуздук, мыйзамдын үстөмдүгү, көп мадалуулук жана жумуш менен жеке жашоонун ортосундагы баланс жагат.
Биз жергиликтүү коомчулукка бөлүнбөй, анын салттарын, маданиятын жана мыйзамдарын сыйлап, кыргыз баалуулуктарын үй-бүлөбүздүн маанилүү принципи катары сактоого аракет кылабыз.
— Австралияда жакында 16 жашка чейинки балдар үчүн социалдык тармактарды колдонууга тыюу салган мыйзам күчүнө кирди. Сиз бул тууралуу кандай ойдосуз?
— Австралияда кабыл алынган мыйзам маанилүү. Анын негизинде, 2025-жылдын 10-декабрынан баштап 16 жашка чейинки балдар үчүн социалдык тармактарды колдонууга тыюу салынат.
Чыгарылган мыйзам балдардын эмес, социалдык платформалардын жоопкерчилигин жүктөйт.
Мыйзамдын негизги максаттары:
- балдарды зыяндуу контенттен коргоо;
- кибербуллингдин алдын алуу;
- социалдык тармактарга болгон көз карандылыкты азайтуу;
- социалдык басымды азайтуу.
Мыйзамга ылайык, платформалар колдонуучулардын жашын аныктоо үчүн жасалма интеллект жана маалыматтарды талдоо системаларын колдонууга милдеттүү.
Мен бул чечимди колдойм, бирок жөн гана тыюу салуу жетишсиз деп эсептейм. Эгер бала чектөөлөрдүн себептерин түшүнбөсө, ал аларды айланып өтүү жолдорун табат. Ошондуктан, өтө маанилүү:
- балдар менен ачык сүйлөшүү;
- үй-бүлөдө ишеним;
- санариптик сабаттуулук.
Бул тема Кыргызстан үчүн да актуалдуу. Социалдык тармактар балдарга терс таасир этет:
- кибербуллингдин өсүшү;
- социалдык салыштыруу психологиялык басымды жаратат;
- түнкү телефон колдонуу уйку жана окуу процессин бузат.
Бул жеке эмес, коомдук маселе.
Австралия өзүнүн мыйзамы менен балдардын психологиялык жана эмоционалдык коопсуздугу мамлекеттин жоопкерчилиги экенин көрсөттү. Кыргызстан бул маселени терең ойлонуп көрүшү керек.
— Туулган жерден алыс болгондо сизге эмне жетишпейт?
— Үйдөн алыс болгондо, өз тилим, жакын адамдарым, улуттук тамак-аш жана жылуу баарлашуу боюнча ностальгия өтө күчтүү сезилет. Бул сезимдер өз тамырларыңды унутпоо үчүн жардам берет.
— Келечектеги пландарыңыз кандай?
— Келечектеги беш-он жыл ичинде мен өзүмдү билим берүү тармагында иштеп, эл аралык долбоорлорду ишке ашырып, Кыргызстандагы билим берүү системасына ийгиликтүү чет өлкөлүк практикаларды адаптациялоого салым кошуп жатканымды көрөм.
Менин негизги максатым — жаңы муунду тарбиялоого көмөктөшүү: ойлонгон, жооптуу, дүйнөгө ачык, бирок ошол эле учурда өз баалуулуктарын сактаган.
