Үч бир тууган тууралуу жомок

ҮЧ БИР ТУУГАН

Эртедир, кечиримдүү үч бир тууган жашап жүргөн. Алардын бир гана улак малдары бар эле, аны эң кичинекей бир тууган кайтарчу. Бирок бир күнү улак жоголуп кетти. Кичинекей бир тууган аны кайдан-кайда издебесин — улак сууга кеткендей жок болду. Ошондо ал ортоңку бир тууганга барды.

— Мен уктап жатканда улагымды жоготуп алдым,— деди кичинекей бир тууган.

— Жылап отурба, бул тууралуу улуу бир тууганга айт,— деп жооп берди ортоңку бир тууган.

Кичинекей бир тууган улуу бир тууганга барып, арызданды:
— Улуу, мен эмне кылышым керек, бактсыз? Мен улагымды жоготуп алдым, уктап жатканда.

— Кайгырба,— деди улуу бир тууган. — Биздин улагыбыз табылат, ал эч жакка кетпейт.

Көктөм келди. Адамдар малдарын жайытка айдады. Бир туугандар улагысын кантип табыш керектигин кеңешишти.

Улуу бир тууган айтты:
— Биздин улагыбызды уурдап кеткен адам сары жүздүү, кичинекей бойлуу.

— Эгер ууру сары жүздүү жана бойу кичинекей болсо, анда анын көздөрү көк болушу керек,— деди ортоңку бир тууган.

— Эгер бул адам сары жүздүү, кичинекей бойлуу жана көк көздүү болсо, анын аты Курмангалы деп аталат,— деп кошумчалады кичинекей бир тууган.

Ошентип, бир туугандар ушундай белгилер менен уурдагынды табууга чечим кабыл алышты.

Бир туугандардан бири сунуштады:
— Биз өзүбүз уурдагынды эч качан таба албайбыз. Ханга баралы, ал бизге жоголгон малды табууга жардам берсин.

Бир туугандар ханга барышты.
— О, биздин хан! — дешти алар. — Бизде бир гана улак бар эле, аны биз кыштын башында жоготуп алдык. Азыр көктөм, талааны айдаган убакыт, бирок улагыбызды дагы тапкан жокпуз. Аны сары жүздүү, көк көздүү жана кичинекей бойлуу Курмангалы аттуу адам уурдап кетти. Бизге уурдагынды табууга жардам бер.

Хан жаш жигиттерге жардам берүүгө макул болду. Хандык үйгө эл чогулуп, бир туугандар уурдагынды издеп жатышты.

Кенет улуу бир тууган айтты:
— Вон, сары жүздүү жана кичинекей бойлуу адам турат.

— Мен анын көздөрүн көрүп келем,— деди ортоңку бир тууган, ошол адамдын жанына чуркады. Жакындап барып, көрдү — чын эле: анын көздөрү көк түстө,

— Эгер ошондой болсо,— деди кичинекей бир тууган,— мен анын атына кандай жооп берерин билүүгө барам.

Кичинекей бир тууган бир аз убакыттан кийин кайтып келип, бир туугандарына сары жүздүү, көк көздүү жана кичинекей бойлуу адам Курмангалы деген атка жооп берерин айтты.

Ошондо бир туугандар ханга барып, айтты:
— Хан, биз уурдагынды таптык. Алгачы, улагыбызды бизге кайтарып берсин.

Хан ошол адамды өзүне алып келүүнү буйруду.

— Сен үч бир туугандан улагыбызды уурдап кеттиңби? — деп сурады хан Курмангалыдан,

— Жок, менин ханыма. Мен бул жигиттерден эч нерсе алган жокмун,— деп Курмангалы баш тартты.

— Эгер чындыкты айтпасаң, сени асууга жиберем,— деп хан к怒лдү.

Курмангалы чочуп кетти.

— О, ханым,— деп жалынды,— мен чын эле улагымды уурдап кеттим, бирок бул тууралуу менден башка эч ким билген жок. Жигиттер бул тууралуу кантип билишти?

Хан анын сөздөрүнө ойлонуп, жигиттерине кулагына бир нерсе шептеди, анан бир чыны алып келүүнү буйруду.

— Эгер чын эле сиздер ушундай көрөгөч болсоңор,— деди хан бир туугандарга,— бул чынынын астында эмне жатат, аны аныктаңыздар. Эгер таба албасаңыздар, баштарыңызды кесемин.

Ошондо улуу бир тууган чыкты.

— Чынынын астында тегерек предмет жашырылган,— деди ал.

— Эгер ал тегерек болсо, анда бул предмет кызыл түстө,— деп улантты ортоңку бир тууган.

— Эгер предмет тегерек жана кызыл болсо, анда бул гранат,— деп чечти кичинекей бир тууган!

Хан жооптору менен канааттанды жана бир койду сойдуруп, бир туугандарды сыйлады.

Улуу бир тууган койду сойгон жоонду алып, айтты:
— Койдун эти булгап кеткен.

— Эт булгап гана эмес, ошондой эле өлгөн,— деп кошумчалады ортоңку бир тууган.

— Эгер эт булгап жана өлгөн болсо, анда бул иттин эти,— деп жыйынтыктады кичинекей бир тууган.

Хан мындай сөздөргө нааразы болду.

— Эт таза! — деп кыйкырды ал. — Эгер жалган айтсаңар, тирүү болбойсуңар!

Бирок, бир туугандарды асууга жиберердин алдында, хан койдун жайытында койду кайтарган малчыны чакырды.

Малчы келди:
— О, ханым,— деди ал, өзүнүн бийлигин угуп. — Сиздерге сыйлыкка берген эт чын эле таза эмес. Жайлоодон кулап кеткен койдун энеси, ал эми койду ит эмизген.

Хан бул жолу дагы бир туугандардын көрөгөчтүгүнө канааттанды.

— Мен хан болууга жараксыз экенимди түшүндүм,— деди ал жана тактысын таштады. Ал ордуна үч бир тууганды башкарууга койду.

Кыргыз жомоктору