Тарыхый жана майрамдык даталар КР: декабрь 2013

ДЕКАБРЬ

1 – Дүйнөлүк СПИДге каршы күрөшүү күнү
– Кыргызстандын мамлекеттик ишмери К. Дикамбаевдин туулганына 100 жыл (1913–2010)
3 – Эл аралык майыптар күнү
5 – У. Жумабаевдин туулганына 90 жыл (1923–1976), белгилүү акын
– Ф. И. Тютчевдин туулганына 210 жыл (1803–1873), орус акыны
6 – Н. П. Огаревдин туулганына 200 жыл (1813–1877), орус акыны, публицист, революционер
— С. П. Залыгиндин туулганына 100 жыл (1913–2000), орус жазуучусу
– Жозеф Гей–Люссактын туулганына 235 жыл (1778–1850), француз химиги жана физиги
7 – К. И. Скрябиндин туулганына 135 жыл (1878–1972), гельминтология боюнча окумуштуу
– Кыргыз ССРинин эл артисти А. Умуралиевдин туулганына 80 жыл (1933 –2003)
– Эл аралык жарандык авиация күнү
8 – Кыргыз Республикасынын телевидение жана радио кызматкерлеринин күнү
10 – Эл аралык адам укуктары күнү. 65 жыл мурун БУУнун Башкы Ассамблеясы Адам укуктарынын жалпы декларациясын кабыл алган. Кыргыз Республикасында адам укуктарын коргоо күнү
11 – Эл аралык тоо күнү
– Гектор Берлиоздун туулганына 210 жыл (1803–1869), француз дирижёру, композитору, музыковед
– А. И. Солженицындын туулганына 95 жыл (1918), орус жазуучусу
12 – Ч. Айтматовдун туулганына 85 жыл (1928 –2008)), Кыргызстандын эл жазуучусу
– Кыргыз Республикасынын улуттук адабияты күнү
13 – М. Ааматованын туулганына 60 жыл (1953), акын, котормочу, Кыргыз Республикасына эмгек сиңирген маданият ишмери
– Е. П. Петровдун туулганына 110 жыл (1903–1942), сатирачы жазуучу
– В. Я. Брюсовдун туулганына 140 жыл (1873–1924), орус акыны
14 – Нострадамустун туулганына 510 жыл (1503–1566), француз астрологу жана божомолчу
19 – А. Алдашевдин туулганына 95 жыл (1918–2003), ветеринария илимдеринин доктору, фармаколог
20 – Кыргыз Республикасынын Улуттук коопсуздук кызматкерлеринин күнү
22 – Кыргызстандын энергетиктер күнү
– Джакомо Пуччининин туулганына 155 жыл (1858–1924), италиялык композитор
23 – Фридрих Вольфтун туулганына 130 жыл (1883–1953), немец жазуучусу жана драматург
– В. И. Немирович–Данченконун туулганына 155 жыл (1858–1943), режиссер, драматург, театр ишмери
24 – Джемс Прескотт Джоулдун туулганына 195 жыл (1818–1889), англис физиги
27 – Кыргызстандын паспорттук-көзөмөл кызматкеринин күнү
29 – Эл аралык биологиялык ар түрдүүлүк күнү
31 – Кыргыз Республикасынын бажы кызматынын күнү
– Фрунзе телецентринин ишке киришине 55 жыл (1958)
– Я. И. Корольковдун туулганына 165 жыл (1843–1933), Кыргызстандын метеослужбасынын негиздөөчүсү

2013-жылы белгиленет:

– Кумар уулу Балыктын туулганына 220 жыл (Бекмурат) (1793–1873)
– белгилүү актер, режиссер, драматург А. Кобегеновдун туулганына 100 жыл (1913–1988)
– Кыргыз Республикасынын илимдер академиясынын борбордук китепканасынын ачылганына 65 жыл

Декабрь – оңой эмес ай. Ал жылды жыйынтыктап, кышты баштайт, жарыкты көбөйтүп, суукту күчөтөт. Эң кыска жарык күнү жана эң узун түн 22 же 23-числарга туура келет – кышкы күн теңдеши күнү. Бул убактан тартып күн акырындык менен узарып, түндүн убактысын тартып алат.

Эски римдиктерде декабрь жылдын онунчу айы болуп, децембер деп аталган (латын тилиндеги «децем» – он деген сөздөн). Эски орусча аталыштары – студень, хмурень; кыргыздар ага бештин айы деп аташкан.