2025-жылдын 1-ноябрынан баштап Кыргыз Республикасынын жарандары өз атына кредиттерди жана насыяларды алууну ыктыярдуу түрдө чектөө мүмкүнчүлүгүнө ээ болушат. Бул жаңылык Кыргызстанды Борбордук Азияда мындай механизмди ишке ашырган биринчи мамлекет кылат.
Националдык банктын өткөргөн пресс-конференциясында, төраганын орун басары Бектур Алиев онлайн-кредит берүү тармагындагы алдамчылыктын өсүшү контекстинде бул демилгени актуалдуу деп белгиледи. Быйылкы жылдын октябрь айында уурдалган же жасалма маалыматтарды колдонуп, башка адамдардын атынан 200дөн ашык кредит алуу фактысы катталган.
Алиевдин айтымында, Нацбанк жана укук коргоо органдары коммерциялык банктар жана финансылык мекемелер тарабынан мыйзамсыз кредит берүү боюнча арыздардын көбөйүшү менен бетме-бет келишүүдө. Өзүн-өзү тыю салуу механизмин киргизүү, анын пикиринде, жарандардын укуктарын жана алардын салымдарын коргоого жардам берет.
Ал ошондой эле, маалыматтар уурдалган учурда да, орнотулган өзүн-өзү тыю салуу кредитти жасалма документтер боюнча берүүгө жол бербестигин белгиледи.
Өзүн-өзү тыю салуу механизминин негизги максаттары төмөнкүлөрдү камтыйт:
- уурдалган же жасалма маалыматтарга негизделген кредиттерди берүү учурларын жоюу;
- карыз капкындарын жана талаштарды алдын алуу;
- өзүнүн кредиттик профилин көзөмөлдөө: каалаган учурда өз атына «санариптик жабык» орнотуу мүмкүнчүлүгү;
- жарандарга салмактуу чечимдерди кабыл алуу үчүн убакыт берүү.
Цифрдык өнүктүрүү жана инновациялык технологиялар министри Азамат Жамангулов өзүн-өзү тыю салууну кантип орнотуу жана алып салуу керектигин түшүндүрдү:
Жарандар өз алдынча, акысыз, мамлекеттик электрондук кызматтар порталы (мобилдик Tunduk колдонмосу) аркылуу каалаган убакта тыю салууну орнотууга же алып салууга мүмкүнчүлүк алышат. Арзыган арыз берилгенден кийин өзүн-өзү тыю салуу механизми дароо ишке кирет. Бирок тыю салууну алып салуу үчүн 12 саат күтүү талап кылынат.
Мындай ыкма шашылыш чечимдерди кабыл алуунун алдын алып, коопсуздукту жогорулатат. Кредит берилгенге чейин финансылык уюм активдүү тыю салуунун бар-жогун текшерүүгө милдеттүү. Эгерде тыю салуу бар болсо, кредитор келишимди түзүүдөн баш тартат, себебин көрсөтүп.
Эгер кредит активдүү тыю салуу шартында берилсе, мындай келишим юридикалык жактан күчүндө болбойт. Жаран мындай кредит боюнча милдеттенмелерди аткарбайт, ал эми кредитор акчаны кайтарууну талап кыла албайт. Бузуу үчүн жоопкерчилик кредиторго жүктөлөт.
24 kg маалыматы
Кредиттерге өзүн-өзү тыю салуу — жарандарга финансылык мекемелерде өз атына кредиттерди жана насыяларды алууну алдын ала чектөө үчүн акысыз жана ыктыярдуу мүмкүнчүлүк.
Tunduk колдонмосу аркылуу кыскача аракет алгоритми:
1. Өзүн-өзү тыю салуу: Tundukка кирүү → «Кредит берүү боюнча өзүн-өзү тыю салуу» кызматын тандоо → «Арыз берүүгө» басуу → кредит бюросун тандоо → аракетти бекитүү. Коргоо дароо ишке кирет.
2. Тыю салууну алып салуу: ошол эле кызматка кирүү → КИБди тандоо → «Өзүн-өзү тыю салууну алып салуу» басуу. Алып салуу 12 сааттан кийин автоматтык түрдө болот.
Арыз берилгенден кийин 12 сааттын ичинде кызматка кирип, «Арызды жокко чыгаруу» баскычын басууга болот — коргоо активдүү бойдон калат.
