"Биз азырынча ошол чөктөн чыга элекпиз. Келерки жылы толук чыгып кетебиз деген үмүттөмүн", - деди ал.Президент энергетика министрлигинин карыздары тууралуу маалыматтарды келтирди: 1990-жылдан 2010-жылга чейин карыз 13,6 миллиард сомду (чейин $243 миллион) түзсө, 2010-жылдан 2020-жылга чейин ал 123 миллиард сомго ($1 миллиард 323 миллион) жеткен, бул 10 жылдын ичинде 110 миллиард сомго көбөйгөн.
Жапаров энергетикалык компаниялардын айлык төлөө үчүн пайыздар менен насыя алуу жагдайын манкуртизм катары мүнөздөдү. Ал мындай практикалар 2010-2020-жылдары болгонун, "РСК Банк" 201 миллион сомго насыя бергенин белгиледи. 2021-жылдан бери мындай насыялар алынган эмес, жана жалпы карыз 112 миллиард сомго кыскартылган; калган 25 миллиард сомду 2026-жылга чейин жабуу пландалууда.
Энергетикадагы коррупция жана майнинг-фермалар
Жапаров ошондой эле 2020-жылга чейин энергетика секторунда коррупция болгонун, бирок азыр схемалар жоюлганын, жана тармак 2027-жылга чейин пайдага чыгышы керектигин белгиледи. "Камбар-Ата-2" долбоорунда жайгашкан эки майнинг-ферма анын көзөмөлүндө.Президенттин айтымында, 2023-жылдан бери 30 МВт кубаттуулукта иштеп жаткан "Соларкоин" майнинг-фермасы Россиядан казакстандык КЕГОК компаниясы аркылуу импорттолгон электр энергиясын толук пайдаланууда. "Бардыгы ачык-айкын. Сиз министрликтен маалымат сурасаңыз болот — жашыруун эч нерсе жок. Электр энергиясы көмүр же металл эмес, аны жашыруун алып өтүү мүмкүн эмес. Алар бизден бир киловатт да албайт жана транзит үчүн ар бир киловаттка 38 тыйын төлөшөт. Алардын ишинен энергетикалык система 172 миллион сом киреше тапты", - деп кошумчалады президент.
Экинчи ферма боюнча, Жапаров өзү инвесторлорго ГЭСтин ичинде курууну сунуштаганын айтты. Анын кубаттуулугу дагы 30 МВт. Аталган ГЭС 2009-жылы курулуп, 120 МВт кубаттуулукта ишке киргизилген, бирок 60-жылдардагы эски трансформаторлор жана линиялар толук кубаттуулукту пайдаланууга мүмкүнчүлүк бербейт. 2023-жылдын декабрь айында "МБТ-Строй", ОАО НЭСК жана ОАО "Электрические станции" ортосунда үч тараптуу келишимге кол коюлду, анын алкагында "МБТ-Строй" "Камбар-Ата" трансформаторлорун модернизациялоого, Курпсай ГЭСин реконструкциялоого жана электр өткөрүү линияларын (92 км) жаңылоого 1,5 миллиард сом инвестициялайт.
"Бул майнинг өлкөгө теңдешсиз пайда алып келет. 4-5 жылдан кийин майнинг жана жаңы трансформаторлор менен 92 км жаңы линиялар мамлекеттин менчиги болуп калат", - деп түшүндүрдү Жапаров, эки майнинг-ферма убактылуу ишин токтотуп, бирок суук мезгил бүтсө кайра ишин улантаарын кошумчалады.
"Ачык жалган" жана жетишкендиктерди тааныштыруу
Президент Атамбаевдин Токтогул ГЭСин, Бишкектин ТЭЦин оңдоо жана "Датка-Кемин" ЛЭПин ишке киргизүү боюнча айткан сөздөрүнө да комментарий берди."Ал Токтогул ГЭСи тууралуу айткан сөздөрү ачык жалган. Төрт агрегатты оңдоо боюнча талкуу Акаевдин убагында башталган. Мен бул секторду көзөмөлгө алдым, анткени бардык ГЭСтер катастрофалык абалда болчу. Эгер биз генераторлорду алмаштырбай койсок, катастрофа болушу мүмкүн эле. Ошондуктан министрлер тез-тез алмашып турду, жана мен Ибраевага чоң жоопкерчилик тууралуу дароо эскерткенмин. Натижеси жакшы болду", - деди Жапаров.
Президент ошондой эле 2026-2027-жылдары 452 МВт жалпы кубаттуулуктагы 41 ГЭСти ишке киргизүү пландалып жатканын, ал эми 2028-жылы "Камбар-Ата-2" экинчи агрегаты ишке киргенде өлкө 120 МВт кошумча алат деп билдирди.
Бишкектин ТЭЦин оңдоо боюнча ал куруу баасы өтө жогору болгонун белгиледи: "Сотто $111 миллион уурдалгандыгы далилденди. Ошондуктан Сапар Исаков жана Аскарбек Шадиев жашынып жүрүшөт", - деп кошумчалады ал.
Жапаров ошондой эле Кыргызстанга каршы "Русгидро" компаниясы тарабынан берилген $37 миллиондук доо тууралуу эскертип, өлкө жооп берүүдөн баш тартканын айтты. 2023-жылдан бери бул маселе боюнча эки тараптуу комиссия иштеп жатат, бирок азырынча натыйжа жок.
Акырында президент электр энергиясы, майнинг, тышкы карыз же күбөлүктөр боюнча суроолорго комментарий бербестигин белгиледи.
