Нью-Дели шаарындагы глобалдык саммит
17-декабрда Нью-Дели шаарында Индия өкмөтү менен биргеликте уюштурулган традициялык медицинага арналган экинчи Глобалдык саммит ВОЗ башталды. Бул иш-чарага 100дөн ашык өлкөдөн министрлер, илимпоздор, жергиликтүү элдин өкүлдөрү жана практикалык адистер катышууда.
Форумдун алкагында 2025-2034-жылдарга карата ВОЗдун традициялык медицина боюнча Глобалдык стратегиясын ишке ашырууну тездетүүгө багытталган ири илимий демилгелер жана жаңы милдеттенмелер жарыяланат. Стратегия далилдердин негизин бекемдөөгө, жөнгө салууну жакшыртууга, саламаттык сактоо системаларына интеграциялоого, ошондой эле коомдор менен кызматташууга жана тартууга багытталган.
Традициялык медицинанын ыкмалары
Традициялык медицинанын ыкмалары заманбап биомедицина пайда болгонго чейин узак тарыхка ээ жана эволюциясын улантууда. Көпчүлүк адамдар үчүн бул медициналык жардам алуунун жалгыз жеткиликтүү варианты болуп саналат, ал арзан жана тааныш. Кээ бирлери заманбап медициналык кызматтарды пайдалануу мүмкүнчүлүгүнө ээ болсо да, ден соолукка кам көрүүдө "табигый" ыкмаларды артык көрүшөт.
ВОЗ байыркы акылды заманбап илимий жетишкендиктер менен бириктирүүгө умтулат
ВОЗдун Башкы директору Тедрос Адханом Гебрейесус: «ВОЗ миңдеген жылдар бою жыйналган акылды заманбап илим жана технологиялардын мүмкүнчүлүктөрү менен бириктирүүгө умтулат, бул жалпы саламаттык сактоо кызматтарына жетүүнү камсыз кылат. Жоопкерчиликтүү жана этикалык мамиле, ошондой эле жасалма интеллект жана геномика сыяктуу инновацияларды колдонуу традициялык медицинанын потенциалын ачууга жана саламаттык сактоо тармагында коопсуз жана туруктуу чечимдерди сунуштоого мүмкүндүк берет», - деди.
Илимий негиздер
Саламаттык сактоо системалары үчүн өсүп жаткан чакырыктарды эске алганда, дүйнө жүзү боюнча 4,6 миллиард адам негизги медициналык кызматтарга жеткиликтүү эмес, ал эми 2 миллиарддан ашык адам зарыл жардамды алуу үчүн финансылык кыйынчылыктарга туш болууда.
Традициялык медицинаны саламаттык сактоо системаларына интеграциялоо адамдардын муктаждыктарына багытталган кызматтарга жетүүнү кеңейтүүнүн ачкычы болуп саналат жана финансылык кыйынчылыктарды жаратуудан алыс турат. Бул каражаттарды үнөмдөөгө жана оорулардын алдын алууну жакшыртууга, ошондой эле антибиотиктерди рационалдуу пайдаланууга алып келиши мүмкүн.
Тиектүү интеграция күчтүү илимий негиздерди, жогорку сапат жана коопсуздук стандарттарын, ошондой эле ишенимдүү жөнгө салуу механизмдерин талап кылат. «Биомедицина жана традициялык медицина ыкмаларын баалоо үчүн бирдей илимий критерийлерди колдонуу керек, бул учурда биоалуулук жана маданий өзгөчөлүктөрдү эске алуу зарыл», - деди ВОЗдун башкы илимий кызматкери Сильви Бриан. Ал ошондой эле традициялык медицинаны изилдөө жана колдонуу үчүн кызматташуу жана заманбап технологияларды, мисалы, жасалма интеллект жана системалык биологияны колдонуунун маанилүүлүгүн баса белгиледи.
Инновациялык ыкмалары
Традициялык медицина дары өсүмдүктөрүн өндүрүү сыяктуу тез өнүгүп жаткан глобалдык тармактарда маанилүү роль ойнойт. Традициялык медицинада колдонулган көптөгөн препараттар, ошондой эле биомедициналык препараттардын жарымынан көбү табигый ресурстарга негизделген, алар жаңы дары-дармекти иштеп чыгуу үчүн негизги булак болуп калууда.
Жергиликтүү элдер дүйнөлүк биоалуулук ресурстарынын 40%ын сактап, планетанын 6%ын гана түзөт. Жергиликтүү элдердин укуктарын таануу жана пайдасын адилеттүү бөлүштүрүү традициялык медицина ыкмаларын илгерилетүүнүн маанилүү аспектилери болуп саналат.
Глобалдык китепкананы түзүү
Традициялык медицинанын кеңири колдонулушуна жана анын калк үчүн маанилүүлүгүнө карабастан, дүйнөлүк саламаттык сактоо изилдөөлөрүнө бөлүнгөн бюджеттин 1%дан азы ушул тармакка жумшалат. Маалыматтын жетишсиздигине жооп катары ВОЗ традициялык медицинанын Глобалдык китепканасын ишке киргизүүдө – бул өзгөчө китепкана, ал 1,6 миллиондон ашык изилдөө, саясат жана традициялык дарылоо ыкмаларын жөнгө салуу боюнча публикацияларды камтыйт.
Традициялык медицинаны колдоо далилдерге, этикага жана экологияга кам көрүүгө негизделген
Китепкана 2023-жылы «Жыйырма» жана БРИКС мамлекеттеринин башчыларынын жыйналышында түзүлгөн. Ал кирешеси төмөн өлкөлөрдөгү мекемелер үчүн рецензияланган материалдарга тең укуктуу онлайн жеткиликтүүлүктү камсыз кылат, Research4Life демилгасы аркылуу жана өлкөлөргө традициялык медицинанын ыкмаларын документтешүүгө жардам берет, интеллектуалдык менчикти коргойт жана инновацияларды стимулдаштыруу үчүн илимий потенциалды өнүктүрөт.
«Традициялык медицинаны колдоо – бул далилдерге, этикалык принциптерге жана экологияга кам көрүүгө негизделген зарыл кадам», - деди ВОЗдун традициялык медицина боюнча Глобалдык борборунун директору Шьяма Курувилла. «Глобалдык саммит традициялык медицинанын адамзаттын жана планетанын жыргалчылыгына толук салым кошуусу үчүн зарыл болгон шарттарды жана өнөктөштүктөрдү түзөт».
