«Мамлекет азыр күчтүү болуп калды»
Бүгүн президент Садыр Жапаров Кыргызстан элине маанилүү кайрылуу жасап, энергетика сектору, тышкы карыздарды төлөө мөөнөттөрү жана жыл сайын миңдеген адамдардын өмүрүн алган жолдордун абалын жакшыртуу пландары сыяктуу негизги маселелерди талкуулады.
Ал кайрылуусунда айдоочулук күбөлөлөр жана жолдордогу коопсуздук тууралуу сөз козгоду:
«Совет Союзу тарагандан кийин айдоочулук күбөлөлөрдү алуу экзамендери туура өткөрүлгөн эмес, көпчүлүк адамдар аларды кошумча аракет кылбай эле алышкан. Азыркы учурда айдоочулардын 90% күбөлөлөрүн акчага сатып алышкан. Бул ачыктан-ачык чындык, жана мен муну 100% тастыктоого даярмын.
Эгер көчөдө көпчүлүк айдоочуларды токтотуп, жол эрежелери жана унаанын техникалык мүнөздөмөлөрү, мисалы, мотор, трансмиссия же аккумулятор тууралуу сураса, алар так жооп бере алышпайт. Көпчүлүгү мотор деген эмне экенин да айта албай, башка бөлүктөр менен чаташтырып жатышат.
Эми келечек муундар тууралуу ойлонуп, бул тармакты тартипке келтирүү керек.
Жол кырсыктарынын саны эрежелерди билбегендиги же аткарбагандыгы үчүн өсүүдө. Мына кээ бир сандар:
- 2014-жылдан 2020-жылга чейин жол кырсыктарында 6159 адам каза болду.
- 2021-жылдан азыркы убакка чейин - 3818 адам.
Каза болгондордун санынын азайышы кабыл алынган чараларга байланыштуу, бирок бул жетишсиз. Контролду күчөтүү керек. 2014-жылдан бери жабыркагандардын саны 121 896 адамды түздү. Кээ бир учурларда согушта да мындай жоготуулар болбойт. Биздин өлкөдө тынч согуш жүрүп жатат: адамдар кырсыктардан улам каза болуп жана жаракат алууда.
Биз жарандардын өмүрүн гана жоготпостон, инвалид болуп калган адамдарды да камсыз кылууга милдеттүүбүз. Бул биздин мамлекетке олуттуу зыян келтирет.
Бул учурдан баштап айдоочулук күбөлөнү сатып алуу мүмкүн эмес. Мурда күбөлөлөрдү сатып алган жана эрежелерди бузган адамдар экзамен тапшырууга милдеттүү болушат. Бул жерде жаман эмне бар? Эрежелерди унутуп калган адамдарга кайрадан үйрөнүүгө мүмкүнчүлүк берилет. Бардык кырсыктар эрежелерди бузгандыктан болуп жатат, бул болсо адам өмүрүнө алып келет.
Мен күбөлөлөрдү саткан адамдан сурадым: «Сен 100 адамга күбөлө саттың. Алардын бири сенин жакындарыңды уруп кетпейт деп кепилдик бере аласыңбы?» Ал: «Бизде мындай учурлар болгон» деп жооп берди.
Күбөлө сатып алган адамдардын бири ошол кызматкердин агасын уруп кеткен. Ошондуктан күбөлө саткан адам ойлонушу керек: эртең менин уулум же неберем үчүн ошондой эле кырсык болбойбу? Биз күбөлө тек гана толук окуудан өткөндөргө берилүүсүн камсыз кылуу үчүн бардык аракеттерди жасайбыз.
Европа өлкөлөрүндө адамдар күбөлө алыш үчүн 2–3 жыл окушат, ошондуктан жол кырсыктарынын саны абдан төмөн. Неге биз ошондой эле натыйжага жетпеске? Эгер азыр баштасак, процесс 50 жылга созулушу мүмкүн. 30 жыл ичинде эски күбөлө сатып алган адамдар кетет, жана тек гана билим алган адамдар калат. Ошондо гана биз жол кырсыктарын минималдуу деңгээлге түшүрө алабыз. Ошондуктан жарандар биздин аракеттерди колдоосу керек.
Мектептерде жол эрежелери боюнча кошумча курс киргизилет, ал Ички иштер министрлиги жана Билим берүү министрлиги тарабынан иштелип чыккан. Толук маалымат ноябрдын аягына чейин берилет.
Неге 14 ай? Биринчиден, 11–12-класстарда окуу сентябрда башталат, жана маалыматты өздөштүрүү үчүн убакыт талап кылынат. Практикалык сабактар аба ырайынын шарттарын эске алат.
Практикалык сабактар өткөрүлөт:
- тайгак жолдо унааны кантип башкаруу,
- караңгыда кандай аракет кылуу,
- унаа бузулганда эмне кылуу ж.б.
14 ай экзаменди тапшыра албаган адамдар үчүн кайра даярданууга каралган.
Суроо туулат: бардык мектеп окуучуларын окутуу керекпи, же тек гана күбөлө алууга ниеттенгендерди окутуу жакшыбы? Биздин ар бирибиз жол кыймылынын катышуучусубуз: кимдир бирөө рулда, кимдир бирөө жөө жүргүнчү. Ошондуктан жол эрежелерин билүү ар бир адам үчүн зарыл.
Кайда жүрүүнү пландаштырбаган адамдар финалдык экзамендерди тапшырышпайт. Окутуу үчүн техникалык база жетиштүү өнүккөн. Авто мектептер бардык аймактарда жеткиликтүү болот, ал эми теориялык сабактар мектептерде өткөрүлөт. Мектепти же ЖОЖду бүтүргөн чоңдор авто мектептерде окуп, окуу процессин интенсивдүү жана кыска убакытта өткөрө алышат.
Коррупция болбойт. Күбөлө сатып алуу мүмкүнчүлүгүн унутуңуз. Айдоочулук күбөлөлөр азыр билим, эмгек жана адалдык негизинде гана берилет. Ар бир адам аларды өз аракеттерине жараша алышы керек.
Кайрылуусунун акыркы бөлүгүндө
Президент жаман ниеттеги топтор бар экенин белгиледи, алар маселелерди ашкере кылып, адамдарды кыжырдандырып, саясий өзгөрүүлөргө үмүттөнүшөт.
Бул топтор кимдер? Бул мурда ири коррупциялык иштер боюнча кармалган жана мамлекеттик бюджетке акчаларын кайтарууга мажбур болгон адамдар; алардын мыйзамсыз схемалары талкаланды; жана жеке пайда үчүн жамандык кылгандар. Бул адамдар жеке кызыкчылык үчүн обидаланган.
Жакында биз ошондой адамдардын бири менен жолуктук жана ага «шакал» жана «кузгун» деп бекеринен аталганын айттык.
Биз аны тынч жашап, неберелерин тарбиялоого чакырдык.
Бирок ал өзгөргөн жок. Бул адамдар блогерлер аркылуу кайрадан алдамчылар тарабынан курулган үйлөр тууралуу эски маселелерди көтөрүп, бул объектилерди сапатсыз катары көрсөтүүгө аракет кылышууда.
Биз бул үйлөр боюнча бардык иштерди акырындык менен аяктап жатабыз: легалдаштырып, электр энергиясына туташтырып жатабыз. Калган маселелерди чечүүгө убакыт талап кылынат, бирок баары жасалат.
Ошондуктан хаос күтпөңүз. Тартипсиздиктер болбойт. Биринчиден, биз тартипсиздикке себеп бербейбиз. Экинчиден, мурдагы мамлекеттин алсыздыгы өткөндө калды. Азыр биздин мамлекет күчтүү болуп калды. Үчүнчүдөн, эл кимди колдошу керектигин жана ким бийликте болушу керектигин билет.
Эми тартипсиздиктер сиздин кыялдарыңызда гана калат. Мародерлук, уурулук жана пайда табуу каалоосу сиздин фантазияларыңызда гана калсын», - деп жыйынтыктады Садыр Жапаров.
Сүрөт www
