Туратбеков Марлест Досапиевич

Туратбеков Марлест Досапиевич

Кинооператор. 1933-жылдын 7-июлунда Тянь-Шань (азыркы Нарын) облусунун Ат-Баши районунун Ат-Баши айылында кызматкердин үй-бүлөсүндө төрөлгөн. Орто билимди Пржевальск жана Фрунзе шаарларындагы мектептерде алган. 1953-жылы ВГИКке оператордук факультетке кирген. Окууну аяктаган соң 1958-жылдан баштап «Киргизфильм» студиясында иштейт.

Туратбековдун чыгармачылыгында акыркы эки он жылдыкта документалдык кино негизги орунду ээлеп келет. Ал «Советская Киргизия» киножурналында көптөгөн сюжеттер жана атайын чыгарылыштарды тарткан, маалыматтык-событийдик очерктер («Москвадагы кыргыз искусствосунун декадасы», 1958; «Салиманын ырлары», 1960; «Кыргыз искусствосунун устаттары», 1963; «Кыргызстанга 40 жыл», 1966; «Ташкенттеги кыргыз искусствосунун декадасы», 1969; «Сары-Камыш жер титирөөсү», 1970; «Ала-Тоо жазы», 1976; «Москвадагы Кыргызстан күндөрү», 1977; «Кыргызстан-78» ж.б.), 7 номери сатиралык киножурнал «Корогоч» (№ 1—4, 1974; № 5—6, 1975; № 14, 1977) ж.б.

Оператордун мыкты иштеринин катарына «Биз скалолаздарбыз» (1965), «Эгер сенин атың комсомолец болсо» (1975), «Композитор» (1976), «Элдик акын», «Студенттер» (экиси 1978-жылы) фильмдери кирет. «Чабан» (1966) — Социалисттик Эмгектин Баатыры, ВЛКСМдин ЦК мүчөсү Рахматалы Сартбаев жөнүндө баяндама. Ал ВЛКСМдин ЦКсынын «Алтын буудай» белгиси (1969), I даражадагы диплом жана Бүткүл Союздук айыл чарба фильмдери фестивалынын сыйлыгы (1968), ВДНХнын кумуш медалы (1968) менен сыйланган.

Кино публицистикасы менен бирге М. Туратбеков экинчи оператор катары «Токтогул» (1959) В. Немо­ляевдин жана «Джура» (1964) А. Бергункердин оюн фильмдерин жаратууга катышкан. 60-жылдардагы эң мыкты иши — Б. Шам­шиевдин «Караш ашуусундагы ок» (1969) көркөм чечими. М. Туратбековдун көркөм фильмдердеги оператор-постановщик катары жетишкендиктерине «Улица» (1972) Г. Базаровдун жана «Бурма» (1973) Д. Соданбектин тарткан фильмдери да кирет.

Сыйлыктар — Кыргыз ССР Жогорку Кеңешинин Ардак Грамотасы «Кыргыз ССРинин жана Кыргыз Коммунисттик Партиясынын 40 жылдыгына байланыштуу республикадагы эл чарбасын жана маданиятын өнүктүрүүгө активдүү катышканы үчүн» (1966). «Советтик кино өнөрүнүн мыктысы» белгиси (1968). Кыргыз ССР Жогорку Кеңешинин Президиумунун Ардак Грамотасы «Кыргыз искусствосундагы жетишкендиктери үчүн» (1969). «Эрдик эмгеги үчүн. В. И. Лениндин туулган күнүнүн 100 жылдыгына карата» медалы (1970). «Эмгектеги айырмалангандыгы үчүн» медалы — жогорку өндүрүш көрсөткүчтөрү жана маданиятты өнүктүрүүдагы жетишкендиктери үчүн» (1971). «Улуу Октябрь социалисттик революциясынын 60 жылдыгына» Кыргыз ССР Жогорку Кеңешинин Ардак Грамотасы (1977).

1962-жылдан бери СССР СКнын мүчөсү.

ОПЕРАТОРДУН ЧЫГАРМАЛАРЫ ТУУРАЛУУ

Ашимов К. Кыргызстандын экраны айтып берет. М., Советтик кино өнөрүн пропагандалоо бюросу, 1976, б. 61.