Кыргыз диаспорасы Казакстан аймагында

Казакстандагы кыргыздар.

XVII кылымдан баштап, ар кандай себептерден улам, этникалык кыргыздардын кичинекей топтору азыркы Казакстандын айрым жерлеринде пайда болгон. Бул тууралуу маалыматтар генеалогиялык уламыштарда (Смайылулы, 2007) гана эмес, жазма булактарда да бар.

2005-жылы профессор С. Ажигалинын жетекчилиги астында этнографиялык экспедициянын жүрүшүндө, Младший жуз (Kiuii жуз) Алимулы (Элгмулы) казак урууларынын элдик тарыхы шежиресин чогултуу учурунда, Актюбинск облусунун Шалхар районунда алим-кыргыздардын тыгыз жашоосу байкалган. Жергиликтүү казактар кыргыздарды "кирме" деп аталган келген урууларга киргизишет. Кыргыздар ошондой эле башка казак урууларында, айрыкча таз уруусунда да болушкан (Бекназаров, 2011. Б. 169-172).

Казакстандын чыгышындагы кыргыздардын казак урууларына кириши тууралуу маалыматтарды Н. А. Абрамов берет.

Мисалы, "Аягуз дарыясы жана анын айланасы" деген жазууларда "Тобольск губерниясынын вестникдеринде" (1861. № 35) жана "Каратал дарыясы жана анын айланасы" деген "Орус географиялык коомунун жалпы география боюнча жазууларында" (Т. 1. 1867. Б. 271) ал "Сергиополь округунун мурдагы джан-чулы-семис найман волостунда кыргыз уруусунун естемес бөлүмү, 147 кибитадан турган, Аягузда кыштоолор жана Ачкатау тоолорунда жайлоолор болгон" (Аристов, 2001. Б. 192) деп көрсөтөт.

1757-жылы Усть-Каменогорск бекетинде түзүлгөн "атын жазуу" документинде Енисей кыргыздары, зайсан Кошко Гурбан Ходжинин поддандыгы катары сүрөттөлгөн. Башка бир документте "буруцкая волостунун зайсан Кейдушинин башкаруусу астында" 200 адам (38 үй-бүлө) болгон качкындардын тобун Аширмат уулу баштагандыгы тууралуу айтылат. А. Левшин Орто жуздагы казактар арасында Джоны же Яны кыргыз деген ат менен белгилүү кыргыз уруусу тууралуу маалымат берген. Ч.Ч. Валихановдун маалыматына ылайык, алар Яна жана Бай киргиз деген аталыштагы эки волосту түзүшкөн (Сапаралиев, 1995. Б. 69, 71).

Орто жуздун ханы Абылай султан тарабынан кыргыздардын Кыргызстаннын түндүк бөлүгүнөн, жети же башка маалыматтар боюнча тогуз үй-бүлө катары Каработо кыргыз бийи менен келишим түзүп алып келингендиги тууралуу маалыматтар бар. Алар 1765-жылы кепилдик (аманат) катары алынган (Махаева, 2007. Б. 84; Ошондой эле. 2009. Б. 19).

Тянь-Шань жана Енисейди билдирген кыргыздар кийин жергиликтүү казактар тарабынан ассимиляцияланган, алардын этникалык өзүн-өзү таануу, тили жана маданияты алмашкан. Бирок, алар ата-бабаларынын бир кезде кыргыз болгонун билишет, бирок азыр казак деп эсептешет.

Тажикстандагы кыргыз диаспорасы