Борбордук шайлоо комиссиясы (БШК) Жогорку Кеңешке келечектеги талапкерлер үчүн маанилүү билдирүү жасады: шайлоо кампаниясын каржылоону тек расмий банк эсептери аркылуу жүргүзүүгө болот.
Арнайы эсептерди «Элдик Банкта» же «Айыл Банкта» гана ача аласыз, ал эми башка кызматтарды каражаттарды чогултуу үчүн колдонууга тыюу салынат.
Ошондой эле БШК анонимдүү кайрымдуулуктарды кабыл алууга тыюу салынганын ачык билдирди. Жөнөтүүчүлөрдү аныктоого мүмкүнчүлүк бербеген төлөм системалары аркылуу каражаттарды кабыл алуу — акчалай же акчасыз — катуу тыюу салынат.
Комиссия белгилегендей, каражаттарды чогултуу үчүн уруксат берилген мобилдик колдонмолордун тизмеси келечекте жаңыртылат.
Белгиленген эрежелерди бузуу кайрымдуулуктарды жокко чыгарууга жана талапкер үчүн юридикалык кесепеттерге алып келиши мүмкүн:
Учурда социалдык тармактарда Жогорку Кеңештин депутаттарын 2025-жылдын 30-ноябрында өтө турган мөөнөтүнөн мурда шайлоолорго катышууга ниет билдирген жарандардан билдирүүлөр пайда болууда.
Бул жарыяларда БШК тарабынан бекитилбеген жана кайрымдуулардын ким экенин аныктоого мүмкүнчүлүк бербеген мобилдик колдонмолор аркылуу шайлоо кампанияларына каражаттарды чогултууга чакыруулар камтылган. Мындай аракеттер шайлоо мыйзамдарына жана шайлоо фонддору үчүн кайрымдуулук чогултуу эрежелерине каршы келет.
Мындан тышкары, кайрымдуучулар шайлоочулардын каржылоосуна катыша албайт деген жалган маалымат таралууда.
Ошондуктан, БШК шайлоочуларды, талапкерлерди жана саясий партияларды чакырат, учурда кайрымдуулук каражаттарын мурунку шайлоолордо колдонулган салттуу ыкмалар менен өткөрүүгө эч кандай тоскоолдук жок экенин тактап. Бул банктардагы эсептер аркылуу акчалай которууларды жана ОАО «Элдик Банк» жана ОАО «Айыл Банк» сыяктуу ыйгарым укуктуу банктардын мобилдик колдонмолору аркылуу акчаларды киргизүүнү камтыйт.
Борбордук шайлоо комиссиясы Кыргыз Республикасынын «Кыргыз Республикасынын Президенти жана Жогорку Кеңештин депутаттарын шайлоо жөнүндө» конституциялык мыйзамдын нормаларына таянып, талапкерлер жана саясий партиялар үчүн шайлоо фонддорун түзүү эрежелерин эскертип турат:
«Талапкер же саясий партия шайлоо фондунун бир гана атайын эсебин ача алат» (41-берененин 5-бөлүгү).
Шайлоо фонду мыйзамга ылайык алынган каражаттардын эсебинен түзүлөт, тактап айтканда:
— талапкердин же партиянын жеке каражаттарынан;
— жарандардан жана юридикалык жактардан алынган кайрымдуулук каражаттарынан, 41-берененин 3-бөлүгүндө аталган адамдардан тышкары.
«Жарандар жана юридикалык жактар талапкерди каржылоого шайлоо фонддору аркылуу гана укуктуу» (41-берененин 10-бөлүгү).
«Шайлоо фондун түзгөн бардык каражаттар банк мекемесиндеги атайын эсепке которулушу керек. Мындай эсеп талапкер же саясий партия тарабынан БШКнын уруксаты менен ачылат» (41-берененин 5-бөлүгү).
«Уруксат берилген банктар же мобилдик колдонмолордун тизмеси, ошондой эле мындай эсептерди ачуу жана жүргүзүү тартиби жана шайлоо фонддорунун каражаттарын эсепке алуу Борбордук шайлоо комиссиясы тарабынан банк мекемелери менен макулдашуу боюнча белгиленет» (41-берененин 6-бөлүгү).
2025-жылдын 3-октябрында БШКнын № 92 токтому менен ОАО «Элдик Банк» жана ОАО «Айыл Банк» шайлоо фонддору үчүн атайын эсептерди ачууга мүмкүнчүлүк берген банктар катары аныкталды. Ошондой эле бул банктардын мобилдик колдонмолорун кайрымдуулук каражаттарын киргизүү үчүн колдонууга мыйзамдуу уруксат берилген.
(Жакында Кыргыз Республикасынын коммерциялык банктарынын мобилдик колдонмолорунун тизмеси кеңейтилип, БШК бул тууралуу кошумча маалымат берет).
«Шайлоо фондусуна каражаттарды банктын расчеттук эсебинен же мобилдик колдонмо аркылуу акчалай которуу же акчалай төлөм аркылуу ыйгарым укуктуу банктардын бөлүмдөрү аркылуу киргизүүгө болот. Аныкталбаган төлөм системалары аркылуу акчалай которуулар же акчаларды киргизүү тыюу салынат, анткени мындай кайрымдуулуктар анонимдүү деп таанылышы мүмкүн» (41-берененин 2-1-бөлүгү).
«Шайлоо фонддорунун каражаттары шайлоо кампаниясын өткөрүү менен байланышкан чыгымдарды жабууга гана арналган» (41-берененин 8-бөлүгү).
Шайлоо мыйзамдарын бузуунун алдын алуу максатында, БШК талапкерлерди аталган жарыялардан баш тартууга жана шайлоо фонддорунун атайын эсептерине кайрымдуулук каражаттарынын келип түшүүсүнүн ачык-айкындуулугун камсыздоого чакырат. Эгер мындай болбосо, талапкерлер Кыргыз Республикасынын мыйзамдарына ылайык юридикалык жоопкерчиликке дуушар болушу мүмкүн.
Бул жарыяларда БШК тарабынан бекитилбеген жана кайрымдуулардын ким экенин аныктоого мүмкүнчүлүк бербеген мобилдик колдонмолор аркылуу шайлоо кампанияларына каражаттарды чогултууга чакыруулар камтылган. Мындай аракеттер шайлоо мыйзамдарына жана шайлоо фонддору үчүн кайрымдуулук чогултуу эрежелерине каршы келет.
Мындан тышкары, кайрымдуучулар шайлоочулардын каржылоосуна катыша албайт деген жалган маалымат таралууда.
Ошондуктан, БШК шайлоочуларды, талапкерлерди жана саясий партияларды чакырат, учурда кайрымдуулук каражаттарын мурунку шайлоолордо колдонулган салттуу ыкмалар менен өткөрүүгө эч кандай тоскоолдук жок экенин тактап. Бул банктардагы эсептер аркылуу акчалай которууларды жана ОАО «Элдик Банк» жана ОАО «Айыл Банк» сыяктуу ыйгарым укуктуу банктардын мобилдик колдонмолору аркылуу акчаларды киргизүүнү камтыйт.
Борбордук шайлоо комиссиясы Кыргыз Республикасынын «Кыргыз Республикасынын Президенти жана Жогорку Кеңештин депутаттарын шайлоо жөнүндө» конституциялык мыйзамдын нормаларына таянып, талапкерлер жана саясий партиялар үчүн шайлоо фонддорун түзүү эрежелерин эскертип турат:
«Талапкер же саясий партия шайлоо фондунун бир гана атайын эсебин ача алат» (41-берененин 5-бөлүгү).
Шайлоо фонду мыйзамга ылайык алынган каражаттардын эсебинен түзүлөт, тактап айтканда:
— талапкердин же партиянын жеке каражаттарынан;
— жарандардан жана юридикалык жактардан алынган кайрымдуулук каражаттарынан, 41-берененин 3-бөлүгүндө аталган адамдардан тышкары.
«Жарандар жана юридикалык жактар талапкерди каржылоого шайлоо фонддору аркылуу гана укуктуу» (41-берененин 10-бөлүгү).
«Шайлоо фондун түзгөн бардык каражаттар банк мекемесиндеги атайын эсепке которулушу керек. Мындай эсеп талапкер же саясий партия тарабынан БШКнын уруксаты менен ачылат» (41-берененин 5-бөлүгү).
«Уруксат берилген банктар же мобилдик колдонмолордун тизмеси, ошондой эле мындай эсептерди ачуу жана жүргүзүү тартиби жана шайлоо фонддорунун каражаттарын эсепке алуу Борбордук шайлоо комиссиясы тарабынан банк мекемелери менен макулдашуу боюнча белгиленет» (41-берененин 6-бөлүгү).
2025-жылдын 3-октябрында БШКнын № 92 токтому менен ОАО «Элдик Банк» жана ОАО «Айыл Банк» шайлоо фонддору үчүн атайын эсептерди ачууга мүмкүнчүлүк берген банктар катары аныкталды. Ошондой эле бул банктардын мобилдик колдонмолорун кайрымдуулук каражаттарын киргизүү үчүн колдонууга мыйзамдуу уруксат берилген.
(Жакында Кыргыз Республикасынын коммерциялык банктарынын мобилдик колдонмолорунун тизмеси кеңейтилип, БШК бул тууралуу кошумча маалымат берет).
«Шайлоо фондусуна каражаттарды банктын расчеттук эсебинен же мобилдик колдонмо аркылуу акчалай которуу же акчалай төлөм аркылуу ыйгарым укуктуу банктардын бөлүмдөрү аркылуу киргизүүгө болот. Аныкталбаган төлөм системалары аркылуу акчалай которуулар же акчаларды киргизүү тыюу салынат, анткени мындай кайрымдуулуктар анонимдүү деп таанылышы мүмкүн» (41-берененин 2-1-бөлүгү).
«Шайлоо фонддорунун каражаттары шайлоо кампаниясын өткөрүү менен байланышкан чыгымдарды жабууга гана арналган» (41-берененин 8-бөлүгү).
Шайлоо мыйзамдарын бузуунун алдын алуу максатында, БШК талапкерлерди аталган жарыялардан баш тартууга жана шайлоо фонддорунун атайын эсептерине кайрымдуулук каражаттарынын келип түшүүсүнүн ачык-айкындуулугун камсыздоого чакырат. Эгер мындай болбосо, талапкерлер Кыргыз Республикасынын мыйзамдарына ылайык юридикалык жоопкерчиликке дуушар болушу мүмкүн.
