Ошол сыяктуу өзгөрүүлөр тил жаатында да болушу мүмкүн. Психолог Лев Выготский XX кылымдын башында эле сүйлөө жана ой жүгүртүү иштери параллель өнүгүп, бири-бири менен тыгыз байланышта экенин белгилеген. Тил жөн гана бар болгон ойлорду билдирбестен, аларды түзүүгө да жардам берет. Эгерде биз сөздөрдү нейросеталардан «дайым» алып жатсак, сөздөр менен алардын мааниси арасындагы байланыш начарлай баштайт. Натыйжада, биз ойлорубузду активдүү формулировкалоону токтотуп, авторлордон гөрө комментарий жазуучуларга айланабыз. Билим берүү тармагында студенттер эссе жазуу, китептерди кыскача баяндап берүү жана тапшырмаларды тез чечүү үчүн генеративдик жасалма интеллектти көбүрөөк колдонушууда. Окутуучулар мындай студенттер грамматикалык жактан туура тексттерди түзүп жатканын, бирок мазмунду түшүнүүдө жетишсиздик көрсөтүп жатканын байкашууда.
2024-жылы жүргүзүлгөн систематикалык обзор, ИИге ашыкча көз карандылык когнитивдик жөндөмдөргө терс таасир этерин көрсөткөн. Пакистан жана Кытайдан 285 студентти камтыган изилдөө, ИИни колдонуу адамдарда чечкиндүүлүк жана жалкоолукка алып келерин аныктады. Адистер: «ИИ рутиналык тапшырмаларды автоматтык түрдө аткарат, бул эске алуу жана аналитикалык жөндөмдөрдү колдонууга тоскоол болот» деп белгилешет.
Эгерде биз ойлонуу тапшырмаларын чечүүдө ИИге таянсак, мээбизди машыктырбайбыз, бул биздин тилдик жана когнитивдик жөндөмдөрүбүзгө терс таасир эте алат.
Нейролингвист Мишель Парадис тил жөндөмдөрүн жоготуу стимулдардын жетишсиздигинен болуп жатканын билдирет. Выготскийдин теориясына ылайык, тил жөн гана идеялар үчүн контейнер болуп калбай, ошол идеялардын өнүгүшү үчүн чөйрөнү түзөт. Чоң бала сөздөрсүз дүйнөгө келет, жана тил ага айланасындагы чындыкты түшүнүүгө жардам берет.
ИИнин тилге жана байланышууга таасири билим берүү системасынан тышкары чыгып жатат. Цифрдык тил инфраструктурасына көзөмөл жүргүзүү, элестетүүнүн жана талкуулардын чектерин контролдоого мүмкүндүк берет. Тилди алгоритмдерге өткөрүп берүү, жеке байланыштын гана эмес, ошондой эле өзүнүн суверендүүлүгүн, дүйнөнү кабыл алуу жөндөмүн делегирлөө дегенди билдирет.
Деген менен, бул ИИни толугу менен четке кагуу керек дегенди билдирбейт. Тилди терең түшүнгөн адамдар үчүн мындай инструменттер пайдалуу жардамчылар болушу мүмкүн. Эң негизгиси, өз сөздөрүбүз аркылуу маанини өз алдынча түзүү мүмкүнчүлүгүн сактоо.
