КРнын Юстиция министрлиги тарабынан ишке ашырылып жаткан реформалардын алкагында, жарандарды тейлөөнүн сапатын жакшыртуу жана кызматкерлер үчүн ыңгайлуу шарттарды түзүү боюнча цифрлаштыруу чаралары активдүү киргизилүүдө. Бул өзгөрүүлөрдүн жеринде кандай болуп жаткандыгы тууралуу биздин кабарчы Чуй-Бишкек юстиция башкармалыгынын начальниги Урмат Акулуев менен маектешти.
- Урмат Шабынович, Чуй-Бишкек юстиция башкармалыгынын учурдагы ишмердүүлүгү тууралуу айтып бериңиз.
- КРнын Юстиция министрлиги акыркы жылдарда жарандарды тейлөөнүн сапатын жогорулатууга жана бардык процесстердин ачык болушун камсыздоого өз күчүн жумшап келет. Биз, аймактык бөлүм катары, бул демилгелерди толук колдойбуз. Бардык жетишкендиктер - бул системалуу саясаттын жана жетекчиликтин колдоосунун натыйжасы.
Эң маанилүү аспект - мөөнөттөрдү сактоо. Мурда документтерди иштетүүдө адистердин жетишсиздиги же техникалык бузулуулардан улам кечигүүлөр болуп жатчу. Азыр мындай көйгөйлөр жок. Мисалы, коммерциялык уюмду каттоо үч жумушчу күндү, ал эми коммерциялык эмес уюмду беш күндү алат. Мен жеке көзөмөлдөп турам, эч кандай документ кыймылсыз калбашы керек, бул министрлик тарабынан коюлган тартиптин көрсөткүчү.
- Соңку айларда башкармалыктын жетишкендиктери кандай?
- Соңку үч айда биз төрт миңден ашык жаранга консультация бердик. Шашылыш юридикалык жактарды каттоо алкагында 1518 уюмду, коммерциялык жана коммерциялык эмес, каттадык, ошондой эле 968 юридикалык жакты кайра каттап, 217син жоюу жүргүздүк. Каттоо жана жоюу боюнча жалпы саны 2697ге жетти.
Ошентип, үч айдын ичинде Чуй-Бишкек юстиция башкармалыгы 5503 юридикалык жакты каттады, кайра каттады жана жойду.
Ошол эле мезгилде биз 5000ден ашык кириш документтерин алдык, анын ичинде билдирүүлөр жана суроолор бар.
Нотариалдык аракеттер боюнча, 2024-жылы Бишкек жана Чуй облусунун нотариустары 118 289 аракетти 30 395 904 сом суммасында жасашты. 2025-жылдан тартып отчеттор эми "Электрондук нотариат-2" электрондук системасы аркылуу келип жатат, бул да биздин ишибиздин цифрлашуусуна жана ачык болушуна жардам берет.
- Кызматкерлердин эмгек шарттары кандай?
- Бул министрлик тарабынан башталган чоң реформанын дагы бир аспекти. Мурдагы имарат абдан начар абалда болчу, бирок министрликтин колдоосу жана жарым-жартылай өз каражаттарыбыздын эсебинен биз капиталдык ремонт жүргүзүп, кондиционерлерди орнотуп, мебельди жаңырттык. Эми адамдар бизге келгенде: "Мамлекеттик мекемеге эмес, башка жерге келгендей сезилет!" деп таң калышат. Бул жарандар үчүн да, кызматкерлер үчүн да ыңгайлуу шарттарды түзүү үчүн жасалган. Эмгек шарттары жакшы болгондо, кызматкерлердин натыйжалуулугу жогорулайт.
Бул программа алкагында биз Панфилов жана Ысык-Ата райондорунда нотариалдык кеңселерди да оңдоп-түзөөгө алдык, Токмокто оңдоо иштери уланууда. Бул юстиция министрлигинин эмгек шарттарын жакшыртууга болгон комплексдүү мамилесинин бир бөлүгү.
- Нотариустар тууралуу кененирээк айтып бериңиз.
- Бул кызыктуу багыт. Биз мамлекеттик нотариустарды социалдык функциялары бар жеке нотариустарга айландыруу боюнча пилоттук долбоорду баштадык. Бизге бул долбоорду ишке ашыруу тапшырылган жана биз реалдуу натыйжаларды көрүп жатабыз. Кээ бир нотариустар өз орундарында калышты, бирок эми жаңы форматта иштешет: биз аларга жайларды жана техниканы бердик, ижара акысы алынбайт - болгону коммуналдык кызматтар. Ошол эле учурда, алардын кызматтарынын баасы жеке нотариустардыкынан төмөн, бул жарандарга көбүрөөк тандоо мүмкүнчүлүгүн берет. Кезектер жок, атмосфера тынч. Бул министрликтин демилгеси практикалык жактан ийгиликтүү иштешинин жакшы мисалы.
- Сиздер активдүү цифрдык чечимдерди киргизип жатасыздарбы?
- Ооба, бул министрлик тарабынан белгиленген приоритеттердин бири. Мисалы, бизде жарандар өз кезегин талон менен тынч күтүүгө мүмкүндүк берген электрондук кезек киргизилген. Мурдагы кезектер жандуу болчу, бул көп учурда конфликттерге алып келчү.
Ошондой эле, документтин статусу тууралуу маалымат алууга болот, көптөгөн кабинеттерди кыдыруунун кажети жок. Бул убакытты үнөмдөп, коррупциялык тобокелдиктерди азайтат, анткени жеке байланыштардын аздыгы зомбулуктар үчүн мүмкүнчүлүктөрдү азайтат.
Биз юридикалык жактарды каттоо үчүн адистердин кезектеги ишин уюштурдук, бул документтерди жеринде текшерүүгө жана четке кагуу санын дээрлик 95%га азайтууга мүмкүндүк берет. Адамдар ыраазы, анткени эми аларга эки жолу келүүнүн кажети жок.
Мындан тышкары, биз жооп кайтаруу үчүн атайын WhatsApp номерин ачтык. Эгер документ четке кагылса, жарандар дароо кайда жана качан баруу керектиги тууралуу билдирүү алышат.
Ошондой эле, министрликтин тапшырмасы боюнча, юридикалык жактарды Бирдиктүү юридикалык реестр аркылуу онлайн каттоо киргизилди. Бардыгын үйдөн, интернетке жана ЭЦПга кирүү мүмкүнчүлүгү менен жасаса болот. Азыркы учурда биз юридикалык жактарды онлайн кайра каттоо жана жоюуну тестирлеп жатабыз, жакынкы убакта толугу менен электрондук форматка өтүүнү пландап жатабыз. Бул министрликтин берген цифрлашуу курсу.
Башка маанилүү багыт - архивдерди цифрлаштыруу. Министрлик бул маселеге өзгөчө көңүл бурат, биз бул багытта активдүү иштеп жатабыз. Донордук каражаттардын жана өз күчүбүздүн жардамы менен биз Бишкек боюнча архивдин жарымын цифрлаштырдык. Биздин кызматкерлер процессин тездетүү үчүн дем алыш күндөрү да иштешет. Эми архив электрондук түрдө сакталат жана бир нече чыкылдатуу менен жеткиликтүү. Экстерриториалдуулук киргизилди, бул юридикалык жактарды Бишкекте туруп, каалаган облуска каттоого мүмкүндүк берет. Бул жарандар үчүн убакытты жана каражатты реалдуу үнөмдөө.
- Сиздер калк арасында түшүндүрүү иштерин жүргүзүп жатасыздарбы?
- Албетте, биз укуктук билим берүүгө чоң көңүл бурабыз. Адамдар өз укуктарын билип, аларды колдонуу жөндөмүнө ээ болушу маанилүү. Биздин кызматкерлер жарандар менен дайыма жолугушуп, суроолорго жооп берип, жеринде консультация беришет. Темалар документтерди каттоодон баштап юстициянын цифрдык кызматтарына чейин кеңири спектрди камтыйт. Биз цифрлаштыруу жаатындагы жаңылыктарды түшүндүрүүгө өзгөчө көңүл бурабыз, адамдар жаңы электрондук кызматтарды, мисалы, онлайн маалымат алууну кантип колдонуу керектигин түшүнүшү үчүн.
Жолугушууларда биз мыйзамдын нормалары тууралуу гана айтып бербестен, булар кандай иштээрин практикалык жактан көрсөтөбүз. Биз ошондой эле телевидение жана социалдык тармактар сыяктуу ар кандай ЖМКларда чыгып, жарандар менен түшүнүктүү тилде сүйлөшүүгө аракет кылабыз, ар бир адам юридикалык жактан корголгон сезүүсү үчүн.
- Сиздер командаңызды кандайча аныктайсыздар?
- Адамдарсыз эч кандай система иштей албайт. Мен өзүбүздүн адис катары жөнөкөй кызматкерден баштадым жана карьералык өсүүнүн маанилүүлүгүн билем. Юстиция министрлигинде учурда кадрдык потенциалды өнүктүрүүгө басым жасалууда. Бизде 12 кызматкер инженер-архивисттерден адистерге көтөрүлдү. Бул мотивация берет, адамдар өз эмгегинин бааланганын көрүшөт жана башка уюмдарга өтпөй эле системанын ичинде өнүгүү мүмкүнчүлүгү бар. Жамаатта достук атмосфера түзүлгөн, кызматкерлер толук берилүү менен иштешет, кээде кечки саатка чейин калып, эч ким нааразы болбойт, анткени биз бир багытта жүрүп жатканыбызды түшүнүшөт.
Биздин максат жөнөкөй: тартип, цифрлаштыруу жана жарандарга урмат-сый менен мамиле. Эгер жарандар өз суроолорунун убагында чечилгенин көрүшсө, ал эми кызматкерлер нормалдуу шарттарда иштешсе, бул министрлик тарабынан түзүлгөн системанын туура иштеп жаткандыгын билдирет. Биз ушул стандартка жооп берүүгө аракет кылабыз.
