Фрунзе 1938-1939-жылдары
Башкаладагы өнөр жай жана маданияттын өнүгүшү
Башкалада өнөр жай ишканалары жана мекемелеринин саны көбөйүп жатты. 1937-жылдын аягында калк саны болжол менен 100 миң адамга жетти. Строительство өнүгүүсү күнүмдүк башкарууну талап кылды. Өнөр жай ишканаларына жана мекемелерге жетекчиликти жакындатуу максатында, шаардык кеңеш республика өкмөтүнө шаарда административдик-территориялык райондорду түзүү боюнча өтүнүч менен кайрылды. 1938-жылдын 25-февралында Кыргыз ССРинин Жогорку Кеңеши башкалаада Пролетардык (Лениндик), Первомайлык, Свердловдук райондорду уюштуруу боюнча токтом кабыл алды. Шаардык кеңештин Президиуму 1938-жылдын 14-мартында шаардагы райондордун уюштуруу комитеттеринин курамын бекитип, райондук кеңештердин укуктарын жана милдеттерин аныктады жана башкалаанын үч районунда китепканаларды ачуу чечимин кабыл алды.
1938-жылдын 17-февралындагы шаардык кеңештин Президиумунун чечими менен шаардык архитектура боюнча архитектуралык кеңеш уюштурулду, ал шаарды пландоого ылайык бардык курулуш долбоорлорун карап, корутунду берүү милдетин алды. 1938-жылдын 27-мартында шаардык кеңештин Президиуму республика илимдер комитетине ботаникалык бак уюштуруу үчүн шаардык түштүк бөлүгүндө 200 гектар жер бөлүп берди.
Башкалаанын пландоо схемасы 1938-жылдын 9-15-ноябрында шаардык кеңештин Пленумунда кеңири талкууланды жана өнөр жай ишканалары, маданий-агартуу мекемелеринин жайгашкан жерлери аныкталды, булар шаарды пландоодо эске алынды. Андан кийин 1938-жылдын 8-декабрында шаардык кеңештин Президиуму башкалааны реконструкциялоо жана маданият жана эс алуу борборун, Карагач рощасын куруу, суу түтүктөрүн, канализацияны, электр жарыгын, радиофикацияны, шаарды жашылдандырууну, парктарды, стадиондорду кеңейтүүнү жана башка иштерди жүргүзүү боюнча долбоорлоо-пландоо иштерин жүргүзүү чечимин кабыл алды.
Экинчи дүйнөлүк согушка чейинки үчүнчү (1938-1942-жылдар) беш жылдык пландын алкагында башкалаанын өнөр жайы жана маданияты олуттуу өнүгүүгө ээ болду. 1938-жылдын аягында шаарда административдик-территориялык бөлүү ишке ашырылды. Первомайлык, Лениндик (мурунку Пролетардык) жана Свердловдук райондор түзүлдү. 1939-жылдын 24-декабрында башкалаанын шаардык жана райондук кеңештеринин шайлоолору өттү. Шаардык кеңештин төрагасы болуп Павел Терещенко шайланды. 1939-жылдын 21-ноябрында СССР Жогорку Кеңешинин Президиумунун жарлыгы менен Кыргыз ССРинин аймагында: Фрунзе, Ош, Жалал-Абад, Ысык-Көл жана Тянь-Шань облустары түзүлдү. Фрунзе облусунун аймагы Талас жана Чүй өрөөнүндөгү бардык райондорду камтып, административдик борбору Фрунзе шаары болду. 1939-жылдын аягынан баштап Фрунзе шаары Фрунзе облусунун борбору болуп калды.
1938-1939-жылдары башкалаада коммуналдык турак-жай курулушуна 15 миллион рубль сарпталды. Үч жана төрт кабаттуу үйлөрдүн курулушу башталды. 8 км жол асфальтталды. 14 км тротуарлар курулду. 1940-жылдын башында 135 эки жана үч кабаттуу үй курулду, шаарда 42 өнөр жай ишканасы иштеп жатты. Шаардык электр станциясынын кубаттуулугу 5,3 миң кв.ч. жетти. Жеңил, тамак-аш өнөр жайы, соода өнүгүп жатты. Турак-жай фонду 568 миң кв. м. түздү, автобус каттамдары башталды, 16 автобус, 4 такси, 28 почта, телеграф, телефон ишканалары иштеп жатты.
Кыргыз ССРинин Конституциясы 1937-жылдын 23-мартында кабыл алынды.
