Монголиянын президенти Хурэлсух Ухнаанын расмий визити учурунда Рим Папасынын Святой Престолунда «Чингисхан» Улуттук музейи менен Ватикан Апостолдук китепканасынын ортосунда өз ара түшүнүшүү меморандуму кол коюлду.
«Чингисхан» Улуттук музейинен алынган маалыматка ылайык, келишим төрт негизги кызматташтык багытын камтыйт:
Монгол империясынын тарыхына багытталган изилдөөлөрдү жүргүзүү менен илимпоздор жана адистер алмашуу;
Кол жазмалары, китептер жана документтердин мурастары боюнча билим жана маалымат алмашуу, ошондой эле алардын изилдөөсү;
Библиография, китепкана таануу, архивдер жана маалымат технологиялары системаларын өнүктүрүү;
Биргелешкен конференциялар жана илимий жолугушууларды уюштуруу, ошондой эле биргелешкен изилдөөлөрдү колдоо.
Бул кызматташтык Ватикан китепканасында сакталган Монголиянын тарыхына байланыштуу изилдөө материалдарын, баштапкы булактарды жана сейрек архивдик жазууларды изилдөөгө мүмкүнчүлүк түзөт. Илимий изилдөөлөрдүн сапатын жогорулатуу үчүн илимпоздор жана адистер алмашуу күтүлүүдө.
Партнердук кызматташтык Папалык католиктик китепканасындагы Монгол империясы тууралуу тарыхый документтерге негизделген изилдөөлөр үчүн жаңы мүмкүнчүлүктөрдү ачат.
Улуттук музей «Чингисхан» түзүлгөн күндөн тартып, дүйнө жүзүндөгү Монголиянын тарыхына байланыштуу документтерди жана маданий артефакттарды каттоо, биргелешип изилдөө, адистерди даярдоо жана калыбына келтирүү менен активдүү алектенет. Меморандумдун кол коюлушу бул миссияны жүзөгө ашырууда маанилүү кадам болуп саналат.
Ватикан Апостолдук китепканасы (Bibliotheca Apostolica Vaticana) Ватикандагы орто кылымдык жана ренессанс мезгилиндеги кол жазмаларынын бай коллекциясы менен белгилүү мекеме. XV кылымда Папа Сикст IV тарабынан негизделген китепкана дайыма толукталып турат жана болжол менен 1,6 миллион басма китеп, 150 000 кол жазма, 8300 инкунабул жана 100 000ден ашык гравюра жана географиялык карталар, ошондой эле 300 000 монета жана медалдар бар. Китепкананын курамына Ватикан китепканачылары мектеби жана кол жазмаларды калыбына келтирүү лабораториясы кирет.
Бул дүйнөдөгү эң эски китепканалардын бири болуп, тарыхый тексттердин эң маанилүү коллекцияларына ээ. Китепканада ар кандай тарыхый мезгилдерге тиешелүү 75 000 кодекс сакталат, ошондой эле 1,1 миллион басма китеп, анын ичинде 8500 инкунабул бар.
Николай V Папа, 1447-жылдын мартында шайланган, азыркы Ватикан китепканасынын негиздөөчүсү болуп эсептелет. Анын мурункусы Евгений IV Папа латын, грек жана иврит тилинде 350 кол жазмасын тапкан. Бул кол жазмалар жана Николай Vдин жеке коллекциясы 800 латын жана 353 грек кол жазмаларын камтыган китепкананын негизин түздү. Папа коллекцияны кыйла кеңейтти, Европа жана Чыгыштан кол жазмаларды кошту, анын ичинде Альберто Энок д’Асколи грамматикасы Константинополь императордук китепканасынан калган коллекцияларды издөөгө буйрук берген.
Китепкана расмий түрдө 1475-жылдын 15-июнунда Папа Сикст IVдүн Ad decorem militantis Ecclesiae буллосу боюнча негизделген, ошол учурда анын коллекциясы 2527 чыгармадан турган. 1481-жылы коллекция 3500 кол жазмага чейин көбөйдү, ошол жылы жаңы жайлар курулуп, алар сакталган коллекциялардын аталыштары менен аталды: грек, латын, сырдуу жана папалык китепканалар. Коллекцияларга кирүү катуу көзөмөлгө алынган. Биринчи китепканачы Папа Сикст IV тарабынан дайындалган гуманист Бартоломео Платина болду.
Папа Лев X манускрипттерди издөө үчүн Европанын бардык бурчтарына элчилерди жиберген. Ал өз каттарында антиктин авторлорунун көчүрмөлөрүн көбөйтүү өзүнүн милдети деп эсептээрин белгилеген, анткени латинизм анын понтификаты учурунда кайрадан жанданышы керек. 1527-жылы Римди талкалоо учурунда, ошол учурда 4000 кол жазмасы бар китепкана кыйраган жана көптөгөн кол жазмалар жабыркаган. 1588-жылы Папа Сикст V архитектор Доменико Фонтанага китепкана үчүн жаңы имарат курууну тапшырган. Жаңы кең имарат эски китепкананын каршы тарабында жайгашып, кол жазмаларды сактоо үчүн атайын шкафтар менен жабдылган. Папа Сикст V өзүн александрия, рим жана афин китепканаларынын негиздөөчүлөрү менен салыштырган.
Татар С.Майдар
Эл аралык маалымат булагы: MiddleAsianNews
