Кенже Кара
1903-жылы орус сүрөтчү Б.В. Смирнов (1881—1954) «Семетей» эпосунан (Манас трилогиясынын экинчи бөлүгү) 270 саптан турган кичинекей үзүндүнү фонографка жазып алган. Петербургдагы сүрөт академиясынын студенти болуп турганда, ал Орус Географиялык Жамааты тарабынан Орто Азияга уюштурулган комплекстүү экспедицияда сүрөтчү катары катышууга мүмкүнчүлүк алган. Ошол учурда ал белгилүү ырчы Кенже-Каранын Пишпектеги аткаруусун угуп, фонографка жазып алган. Бул кыска убакытта сүрөтчү этнографиялык мүнөздөгү жаратылыштан 20дан ашык этюд жана сүрөттөрдү түзүүгө жетишкен, алар «Кыргызстан боюнча. 1903-жыл» аттуу бүтүндөй сүрөт альбомун түзгөн. Сүрөттөрдүн арасында Кенже-Каранын образы өзгөчө көңүл бурат, ал революцияга чейинки мезгилде эпос аткаруучусунун бизге белгилүү болгон биринчи сүрөтү болуп саналат. Б.В. Смирнов өзүнүн «Түркестандын талааларында» аттуу китебинде Кенже-Каранын оозунан жазып алынган «Семетей» эпосунан кээ бир сүрөттөрдү жана прозаикалык баяндаманы келтирген. Бул үзүндүдө Манастын уулу Семетейдин өзүнө келин издеп жүргөнү тууралуу айтылат. Акырында ал Айчурек менен жолугуп,
анын менен үйлөнөт.
1903-жылдагы жазуу, Семетей Кенже Карадан - восковый цилиндрлерге жазылган.
