Арабай уулу Эшенаалы (Арабаев Ишеналы)

Арабай уулу Эшенаалы (Арабаев Ишеналы) (1882-1938)- XX кылымдын башындагы илим жана маданияттын өкүлү.

Кочкор өрөөнүндөгү Кун-Батыш айылында төрөлгөн. Кочкордо, Казан шаарындагы «Кусейни медресесинде» жана Уфа шаарындагы «Галия медресесинде» билим алган. Ал кыргыз тилинде араб графикасында кыргыз авторлорунун эмгектеринин жарыяланышына көмөктөшкөн. 19Н жылы анын редакциясында Казанда Молдо Кылычтын «Землетрясение тууралуу жомогун» басып чыгарган. 1912-жылы Оренбургда «Чистописьмо үлгүлөрү» аттуу китебин чыгарган. Анын «Алифба йаки тоте окуу» - «Букварь же жеңилдетилген окуу» деген эмгеги казак просветители А. Байтурсунов менен биргеликте жазылып, 1911-жылы жарык көрүп, кыргыз жана казак калкынын билим алуусун жаңы деңгээлге көтөргөн.



Тыныбекдин сөздөрүнө караганда, «Семетей» эпосунан үзүндү жазып алган. 1916-жылдагы улуттук-азаттык көтөрүлүшүнүн жеңилишинен кийин Кытайга качып кеткен, ал жерден 1917-жылы кайтып келген.

1917-жылы казактар, кыргыздар жана башкырлардын улуттук либералдык-демократиялык партиясынын Кыргыз бөлүмүнүн уюштуруу ишине катышкан - «Алаш» партиясы. 1918-22-жылдары Жети-Огуз ревкомунун мүчөсү, Россия Советтеринин 9-съездин делегаты болгон. Ал Кыргыз автономиясы формасында кыргыз улуттук мамлекеттүүлүгүн калыбына келтирүүнү талап кылган. Совет бийлиги орногондон кийин илимпоз-просветитель катары ишин уланткан. 1922-24-жылдары Түрк АССРинин Наркоматында иштеп, илимий комиссияны жетектеген. Анын жетекчилигинде «Манас» эпосун жазып алуу башталган. Ал араб графикасына негизделген жаңы кыргыз алфавитинин жана «Улуулар үчүн букварь» окуу куралынын автору. В. Лениндин биографиясын кыргыз тилине которгон. Улутчулдук боюнча айыпталып, 1938-жылы атып өлтүрүлгөн.



Э. Арабай уулунун «Кыргыз букварь» окуу китебинин обложкасы, араб графикасында Ташкент шаарында (1924) басылып чыккан.