Поэт, драматург Райкан Шукурбеков

Поэт, драматург Р. Шукурбеков 1913—23. 05. 1964-ж. Талас облусунун азыркы Киров районундагы Ак-Чий айылында малчынын үй-бүлөсүндө төрөлгөн. Эрте ата-энесинен ажырап, 1928-жылга чейин Жамбыл балдар үйүндө тарбияланган, окуп-жазууга үйрөнгөн. 1928-жылы Фрунзеге келип, татар мектебинде билим алган, ал эми 1933-жылы Фрунзедеги Кыргыз педагогикалык техникумду аяктаган.

1933-жылы аны Кыргыз драма театрына артист катары кабыл алышкан. Улуу Ата Мекендик согуш жылдарында фронтто болгон, 1943-жылы оор жаракат алып, инвалид болуп кайтып келген.

Р. Шукурбековдун биринчи баяны «Жаркынай» 1929-жылы жарык көргөн, ал эми 1916-жылдагы тарыхый окуяларга арналган «Тоо элинин баатыры» («Герой горного народа») повести 1936-жылы басылып чыккан. Ал көптөгөн поэтикалык чыгармалардын, мысалдардын, эртегилердин, балдар үчүн баяндын автору. Жазуучунун чыгармачылыгында драматургияга чоң орун берилген. 1934-жылы Кыргыз драма театрында Р. Шукурбековдун биринчи көп акттуу пьесасы «Борьба» коюлган, анда драматург өзү башкы ролдордун бирин ойногон. 1935-жылы ал кыргыз айылындагы жаңы колхоздук жашоону чагылдырган «Среди могил» жана «Айдар» пьесаларын, ошондой эле драматург катары ийгиликке жеткизген «Джапалак Джатпасов» комедиясын жараткан. 1959-жылы ал Токтогул Сатылгановдун өмүрүнө арналган чоң көп акттуу драма «Поэттин үмүтү» чыгармасын жазган. Ал кыргыз эстрадасы үчүн көптөгөн интермедияларды жазган. Дүйнөлүк жана орус адабиятынын классиктерин кыргыз тилине которууда анын эмгеги маанилүү. Ал Фирдоуси, А. Грибоедов, И. Крылов, М. Горький, В. Шиллер, Мольер жана башкалардын чыгармаларын которгон.

Р. Шукурбековдун чыгармалары орус, поляк тилдеринде жарык көргөн.

КПССтин мүчөсү 1942-жылдан, СССР СП мүчөсү 1936-жылдан.

Эмгектин Кызыл Туу ордени, «Улуу Ата Мекендик согушта Германияны жеңген үчүн» медалдары, Кыргыз ССР Жогорку Кеңешинин Грамотасы менен сыйланган.

АЙРЫМ ЖАРЫЯЛАР

кыргыз тилинде:
Тоо элинин баатыры: Повесть. —Ф.: Кыргызмамбас, 1936. — 127 б. Герой горного народа.
Салам кат. —Ф.: Кыргызмамбас, 1950. — 12 б. Приветственное письмо.
Эки божок: Жомок. —Ф.: Кыргызокуупедмамбас, 1956. —21 б. Два зайчонка.
Ырлар жана тамсилдер. —Ф.: Кыргызмамбас, 1957. —207 б. Стихи и басни.
Ала-Too жацырыгы: Ырлар жана тамсилдер. — Ф.: Кыргызмамбас, 1958. —223 б. Эхо Ала-Тоо.
Ацгемелер. —Ф.: Кыргызокуупедмамбас, 1958. —27 б. Рассказы.
Кыргыз тоосунда. —Ф.: Кыргызокуупедмамбас, 1958. —24 б. В горах Киргизии.
Иттин жомогу. — Ф.: Кыргызокуупедмамбас, 1960. — 19 б. Сказка собаки.
Карга: Сатира. —Ф.: Кыргызмамбас, 1960. — 15 б. Ворона.
Тулку менен теке. —Жомок. —Ф.: Кыргызмамбас, 1960.— 15 б. Лиса и козел.
Ырлар жыйнагы. —Ф.: Кыргызмамбас, 1961. —292 б. Сборник стихов.
Тандалган ырлар. —Ф.: Кыргызмамбас, 1963. —380 б. Избранные стихи.
Балдарга: Ырлар, жомоктор, ангемелер жана пьеса. — Ф.: Кыргызокуупедмамбас, 1964. — 120 б. Детям.
Жарыяланбаган чыгармалар. —Ф.: Кыргызстан, 1965. — 152 б. Неопубликованные произведения.
Пьесалар: Комедиялар жана драма. —Ф.: Кыргызстан, 1967. — 284 б. Пьесы.
Too элинин баатыры: Повесть. —Ф.: Мектеп, 1969. — 108 б. Герой горцев.
Райкандын интермедиялары. — Ф.: Кыргызстан, 1971. — 123 б. Интермедии Райкана.
Камкаймак: Повесттер жана ырлар. —Ф.: Кыргызстан, 1973. — 240 б.
Жинди суу: Поэма. —Ф.: Кыргызстан, 1975. — 17 б. Дурная вода.
Эки бежек. Жомок. —Ф.: Мектеп, 1976. — 13 б. Два зайчонка.
Чыгармалар: Ырлар, интермедиялар, ацгемелер. — Ф.: Мектеп, 1977.— 122 б. Произведения.
Пьесалар жана интермедиялар. —Ф.: Кыргызстан, 1980. —312 б. Пьесы и интермедии.
Ырлар жана тамсилдер. —Ф.: Кыргызстан, 1983. — 136 б. Стихи и басни.
Термелер: Ырлар. —Ф.: Мектеп, 1985. — 112 б. Назидания.
Эки эчки: Тамсил-жомоктор — Две козы: Басни-сказки. —Ф.: Мектеп, 1985. —24 б. —текст: кырг., орус.
Райкан: Ырлар, термелер, сатиралар. — Ф.: Кыргызстан, 1987. — 240 б.
орус тилинде:
Два зайчонка: Сказка. —Ф.: Киргизучпедгиз, 1958. —26 б.
Эхо Ала-Too: Стихи. —Ф.: Киргизгосиздат, 1958. — 183 б.
Эхо Тянь-Шаня. —М.: Мол. гвардия, 1958. —55 б.
Лиса и козел. —Ф.: Киргизучпедгиз, 1959. — 16 б.
Ворона. —Ф.: Киргизгосиздат, 1960. —15 б.
Два зайчонка. — Ф.: Киргизучпедгиз, 1960. — 23 б.
Звени, комуз: Сборник стихов. —Ф.: Киргизгосиздат, 1962. — 180 б.
Два зайчонка: Сказка. —Ф.: Мектеп, 1977. — 12 б.
польша тилинде Два зайчонка: Сказка. —Ф.: Мектеп, 1981. — 14 б.

КОТОРУУЛАР

Грибоедов А. С. Горе от ума: Комедия в 4-х картинах. —Ф.: Киргизгосиздат, 1947. — 147 б.
Крылов И. А. Басни. —Ф.: Киргизгосиздат, 1956. — 144 б.
Горький М. Песня о Буревестнике. —Ф.: Киргизгосиздат, 1957, —7 б.
Афганские поэты. —Ф.: Киргизгосиздат, 1958. —29 б.
Стихи поэтов Юго-Восточной Азии. —Ф.: Киргизучпедгиз, 1958. —32 б.
Фирдоуси. Шах-Намэ: Героические сказания. — Ф.: Киргизгосиздат, 1958. —243 б.
Фирдоуси. Рустем-Дастан.—Ф.: Киргизучпедгиз, 1960.—183 б.
Фирдоуси. Шахнамэ. —Ф.: Киргизучпедгиз, 1961. —265 б.
Крылов И. А. Басни. —Ф.: Мектеп, 1973. —40 б.
Грибоедов А. С. Горе от ума: Комедия в стихах: В 4-х картинах.— Ф.: Кыргызстан, 1976. — 123 б.
Крылов И. А. Басни. —Ф.: Кыргызстан, 1977. —72 б.
Крылов И. А. Стрекоза и муравей: Басни. — Ф.: .Мектеп, 1979. — 44 б.
Крылов И. А. Стрекоза и муравей: Басни. — Ф.: Мектеп, 1982. 14 б.