Поэт, драматург Кубанычбек Маликов

Поэт, драматург К. Маликов Кыргыз ССРнин азыркы Аламедин районундагы Уч-Эмчек айылында кедей дыйкан үй-бүлөсүндө төрөлгөн. 1926-жылы айылдык башталгыч мектепти, 1931-жылы Фрунзедеги Кыргыз педагогикалык техникумду аяктаган.
Эмгек биографиясын 1926-жылы Фрунзе облусундагы «Эркин-Тоо» газетасынын кабарчысы катары баштаган. 1931-жылы «Кызыл Кыргызстан» газетасынын редакциясында бөлүм башчысы болуп иштеген, 1934-1935-жылдары бул газетанын жооптуу катчысы болгон.
1932-1933-жылдары «Ленинчил жаш» газетасынын орун басар редактору, 1935-1937-жылдары Киргосиздатта бөлүм башчысы, 1944-1946-жылдары «Советтик Кыргызстан» журналынын башкы редактору болуп иштеген.
1937-1942-жылдары К. Маликов катчы, 1947-1949-жылдары орун басар төрага, 1954-1959-жылдары жооптуу катчы, 1959-1973-жылдары Кыргыз ССРинин СП башкармалыгынын адабий консультанты болуп кызмат өтөгөн.
1942-жылы Ворошилов ГЭСинин курулушунда жумушчу колоннасынын комиссары болуп иштеген, 1943-1944-жылдары литчасттын башчысы, 1951-1953-жылдары Кыргыз драма театрынын директору болгон.
1928-жылдан баштап басылып чыккан. Анын биринчи ырлары «Көктөмөн пахта» 1928-жылы «Эркин-Тоо» газетасында жарыяланган. 1931-жылы «Тендик курманы» («Смерть за равенство») аттуу пьесасы өзүнчө китеп болуп чыккан. К. Маликов кыргыз совет профессионал адабиятынын негиздөөчүлөрүнүн бири болуп эсептелет. 30-жылдары негизинен проза жана поэзия жанрында иштеди. Бул жылдары «Красный Алай» (1934), «Бактылуу кыз» (1935), «Сары козу» (1935) жана башка чыгармаларды жаратты, «Жапар жана Шарипа», «Жертвы напыщенности» жана башка поэмаларды жазды. «Кубанычбек ырлары» (1938), «Тандалган ырлар» (1938), «Жаңы ырлар» (1939) ж.б. ыр жыйнактары жарык көрдү.
1935-жылы К. Маликов «Театрдык ырлар» («Стихи для театра») аттуу ырлар циклин түзүп, кыргыз эстрадасынын түзүлүшүнө жана формалашуусуна чоң салым кошту.
К. Маликовдун 40-50-жылдардагы поэтикалык чыгармачылыгына эпикалык масштабдуулук мүнөздүү. «Канга кан» (1942), «Чуй каналынын жээгинде» (1942), «Достук жана махаббат» (1949), «Биздин жер» (1950), «Кадыр аке» (1952), «Тоолордо оттор» (1957) ж.б. поэтикалык жыйнактар жарык көрдү. Жазуучу улуттук драма жана театрды өнүктүрүүгө чоң салым кошту. 50-жылдары «Биз мурдагыдай эмеспиз...» аттуу пьесаны А. Куттубаев менен биргеликте жазып, коллективдештирүүнүн жөнөкөй элдин психологиясына жана аң-сезимине тийгизген таасирин чагылдырат. 1950-жылы «Биздин жер» («Наша земля») аттуу пьесалар жыйнагы жарык көрдү. «Жогорку бийиктикте» (1936-1958), «Айлануучу тоо бүркүтү» (1964-1965), «Бир көчөдөгү кыздар» (1960), «Осмонкул» (1969) сыяктуу пьесалар чоң ийгиликке жетишти.
1964-жылы «Менин замандаштарым жана каламдаштарым» («Мои современники и собратья по перу») аттуу мемуарлары жарык көрдү, 1977-жылы «Азаматтар» («Молодцы») повестиси кайра иштелип чыкты. К. Маликов «Манас» эпосун изилдөө жана чыгаруу иштерине активдүү катышкан. А. Токомбаев менен биргеликте бул эпостун үч томдук вариантын түзүү боюнча көп жылдар бою иштешкен. Бул вариант казак, тажик жана өзбек тилдерине которулган. Ал «Интернационал» партиялык гимнинин кыргыз тилине которгучуларынын бири, Кыргыз ССРинин Мамлекеттик гимнинин авторлорунун бири. Ошондой эле А. С. Пушкин, М. Ю. Лермонтов, В. В. Маяковский, Т. Г. Шевченко, С. Стальский жана башка чыгармаларды кыргыз тилине которгон.
1978-жылы «Жогорку жердеги» пьесасы үчүн К. Маликов Токтогул Сатылганов атындагы Кыргыз ССРинин Мамлекеттик сыйлыгына ээ болду.
Кыргызстандын эл акыны (1969).
1940-жылдан КПССтин мүчөсү, 1934-жылдан СССР СПнин мүчөсү.
Ленин ордени, Эмгектин Кызыл Туу ордени, үч жолу «Почет Белги» ордени, 1941-1945-жылдардагы Улуу Ата Мекендик согуштагы эрдик үчүн медаль, Кыргыз ССРинин Жогорку Кеңешинин Ардак грамоталары менен сыйланган.
К. Маликов I СССР СП съездин делегаты болгон. Фрунзе шаардык кеңешинин элдик депутаттарынын депутаты болуп шайланган (1939, 1956).

БАШКА ЖАРЫЯЛАР

кыргыз тилинде
Тецдик курбаны: 6 сүрөттүү драма.—Ф.: Кыргызмамбас, 1931.—40 б. Смерть за равенство.
Кубанычбек ырлары. — Ф.: Кыргызмамбас, 1933. Стихи Кубанычбека.
Кызыл Алай. — Ангемелер. — Ф.: Кыргызмамбас, 1934. —89 б. Красный Алай.
Бактылуу кыз. — Ф.: Кыргызмамбас, 1935. — 48 б. Счастливая девочка.
Мудеелвр: 6 сүрөттүү драма. — Ф.: Кыргызмамбас, 1935. — 39 б. Интересы.
Сарала козу: вспурум балдар аигемеси. — Ф.: Кыргызмамбас,1935. —38 б. Ягненок.
Театралдык ырлар. — Ф.: Кыргызмамбас, 1935. — 116 б. Театральные стихи.
Бактылуу кыз: Мектеп балдары үчүн ангеме. — Ф.: Кыргызмамбас,1936. — 48 б. Счастливая девочка.
Сулайманов Керимбек: Балдар үчүн ырлар. — Ф.: Кыргызмамбас, 1937. — 15 б.
Азаматтар: Повесть. — Ф.: Кыргызмамбас, 1938.— 151 б. Молодцы.
Тандалган ырлар. — Ф.: Кыргызмамбас, 1938. — 224 б. Избранные стихи.
Кубанычбектин ырлары: Иргелген жыйнак. — Ф.: Кыргызмамбас, 1938. —222 б. Стихи Кубанычбека.
Кулуйпа: 1930—1932-жылдардагы окуядан алынып жазылган 8 сүрөттүү пьеса. — Ф.: Кыргызмамбас, 1938. — 68 б.
Эр Тештук: Кенже балдар үчүн. — Ф.: Кыргызмамбас, 1939. — 70 б. Жацы ырлар. — Ф.: Кыргызмамбас, 1939.— 156 б. Новые стихи.
Бактылуу кыз: Балдар үчүн ацгеме. — Ф.: Кыргызмамбас, 1940.— 23 б. Счастливая девочка.
Кремль женунде жомок. — Ф.: Кыргызмамбас, 1940. — 20 б. Сказание о Кремле.
Балбай: Ырлар, поэмалар жыйнагы. — Ф.: Кыргызмамбас, 1941.— 228 б.
Канга кан: Фашизмге каршы, мекен жонундегу ырлардын жыйнагы.— Ф.: Кыргызмамбас, 1942.— 139 б. Кровь за кровь.
Жайылманын талаасынан: Очерк. — Ф.: Кыргызмамбас, 1943.—27 б. Из долины Жайылмы.
Ленинград согуш кундерунде: Очерк. — Ф.: Кыргызмамбас, 1943.— 55 б. Ленинград в дни войны.
Чуй каналы боюнда. — Ф.: Кыргызмамбас, 1943.—24 б. Вдоль по Чуйскому каналу.
Ала-Тоолук курдаштар: Ырлар, поэмалар жыйнагы. — Ф.: Кыргызмамбас, 1945. — 92 б. Друзья из Ала-Тоо.
Ырлар. — Ф.: Кыргызмамбас, 1947. — 76 б. Стихи.
Достук жана махаббат: Ата Мекендик согуштук окуяларынан алы нып жазылган поэма. — Ф.: Кыргызмамбас, 1949.—-160 б. Дружба и любовь.
Биздин жер: Жыйнак. — Ф.: Кыргызмамбас, 1950.— 136 б. Наша земля.
Кадыр аке: Поэма. — Ф.: Кыргызмамбас, 1952. — 104 б.
Кремль женунде жомок: Ырлар. — Ф.: Кыргызмамбас, 1952. — 20 б. Сказание о Кремле.
Ырлар. — Ф.: Кыргызмамбас, 1953.— 142 б. Стихи.
Жеткинчектер. — Ф.: Кыргызокуупедмамбас, 1954.—32 б. Подростки.
Тандалган ырлар. — Ф.: Кыргызмамбас, 1954. — 356 б. Избранные стихи.
Тоодогу от: Ырлар жана поэмалар. — Ф.: Кыргызмамбас, 1957.— 330 б. Огни в горах.
Жаштык: Лирикалык ырлар. — Ф.: Кыргызмамбас, 1958.— 195 б. Молодость.
Чыгармалар: Ырлар (1928—1946). — Ф.: Кыргызмамбас, 1960.— 391 б. Сочинения.
Кел жээгинде кездешуу: Жыйнак. — Ф.: Кыргызмамбас, 1961.— 292 б. Встреча на берегу озера.
Орто-Токой: Ырлар жыйнагы. — Ф.: Кыргызокуупедмамбас, 1961.— 98 б.
Замандаштарым жана каламдаштарым: Макалалар, эстеликтер жый¬нагы.— Ф.: Кыргызмамбас, 1964.— 182 б. Мои современники и собратья по перу.
Эртедкини ойлонуу: Ырлар, поэмалар. — Ф.: Кыргызстан, 1964. —- 263 б. Думы о будущем.
Аскадан ун: Ырлар жана поэма. — Ф.: Кыргызстан, 1966.—222 б. Голос со скалы.
Пьесалар: Сахналык чыгармалардын жыйнагы. —Ф.: Кыргызстан. 1968. — 276 б. Пьесы.
Алтын жип: Ырлар, поэмалар жана пьесалар. —Ф.: Кыргызстан, 1970.— 411 б. Золотая нить.
Сарала козу: Ацгеме. — ФдМектеп, 1970. — 26 б. Ягненок.
Чыгармаларынын эки томдук жыйнагы: 1—2-т. — Ф.: Кыргызстан,1971. 1-т.: Ырлар. — 398 б. 2-т.: Поэмалар. —383 б. Собрание сочинений в 2-х томах.
Ленин жана Ысык-Кел: Жаны ырлар. —Ф.: Мектеп, 1974. — 261 б. Ленин и Иссык-Куль.
Ырлар жана поэмалар. —Ф.: Кыргызстан, 1976. — 461 б. Стихи и поэмы.
Азаматтар: Повесть. — Ф.:Мектеп, 1977. — 227 б. Молодцы.
Буркут баяны: Болгон иштин жомогу. — Ф.: Мектеп, 1978. — 28 б. Сказание о беркуте.
Тандалган чыгармалар: Пьесалар жана повесть. — Ф.: Кыргызстан, 1981, —652 б. Избранные произведения.
Замандаштарым жана каламдаштарым: Макалалар, эстеликтер. — Ф.: Мектеп, 1985.-— 168 б. Мои современники и собратья по перу.
орус тилинде
Канга кан: Стихи и песни. —Ф.: Киргизгосиздат, 1942. — 84 б.
Көктөм Тянь-Шаня: Стихотворение. —М.: Сов. писатель, 1950.— 170 б.
Выбор имени. — Ф.: Киргизучпедгиз, 1954. — 18 б.
Избранное: Стихи и поэмы. —Ф.: Киргизгосиздат, 1955. — 95 б.
Ала-Тоо — моя отчизна: Избранные стихотворения и поэмы. —М.: Госиздат, 1958.— 191 б.
Стихи и поэмы. — Ф.: Киргизгосиздат, 1958.— 158 б.
Родная земля: Стихотворения, поэма. — Ф.: Киргизгосиздат, 1961. — 228 б.
Дума о завтрашнем дне: Стихи и поэмы. —М.: Сов. писатель, 1964, —81 б.
Голос со скалы: Поэма. — Ф.: Кыргызстан, 1967.— 81 б.
Голос со скалы. — М.: Сов. писатель, 1973.— 73 б.
Золотая нить: Стихи и поэмы. —Ф.: Кыргызстан, 1973. — 192 б.
Стихотворения. — М.: Худож. лит., 1976, — 174 б.
Встречи на берегу Иссык-Куля: Стихи разных лет. — Ф.: Кыргызстан, 1978. — 283 б.
Стихи. — М.: Худож. лит., 1983.— 222 б.
Ток: Стихи. — М.: Сов. писатель, 1985.— 86 б.
СССР элдеринин тилдеринде
Көктөм. — Душанбе: Нашрдав точик, 1961, — тадж.

КОТОРУУЛАР

Горький М. Девятое января. —Ф.: Киргизгосиздат, 1934. — 37 б.
Чуковский К. Телефон. — Ф.: Киргизгосиздат, 1935. — 17 б.
Пушкин А. С. Цыгане. — Ф.: Киргизгосиздат, 1936.—34 б.
Сейфуллин С. Белый скакун. —Ф.: Киргизгосиздат, 1936.—66 б.
Чуковский К- Мойдодыр. —Ф.: Киргизгосиздат, 1936. — 24 б.
Барто А. Стихи. —Ф.: Киргизгосиздат, 1937. — 40 б.
Толстой Л. Н. Кавказский пленник: Рассказ. —Ф.: Киргизгосиздат, 1937. — 44 б.
Маршак С. Вот какой рассеянный. — Ф.: Киргизгосиздат, 1937,— 12 б.
Пушкин А. С. Лирические стихи. —Ф.: Киргизгосиздат, 1937. — 52 б.
Чуковский К. Путаница. — Ф.: Киргизгосиздат, 1938.— 11 б.
Барто А. Стихи для детей. — Ф.: Киргизгосиздат, 1950. — 36 б.
Нерис С. Поэма о Сталине: Сборник стихов. — Ф.: Киргизгосиздат, 1953, —72 б.
Стихи поэтов Пакистана. — Ф.: Киргизучпедгиз, 1958. — 36 б.
Толстой Л. Н. Кавказский пленник: Рассказ. —Ф.: Мектеп, 1966.— 56 б.
Толстой Л. Н. Кавказский пленник: Рассказ. — Ф.: Кыргызстан,1971. —36 б.
Некрасов Н. А. Русские женщины: Поэма. — Ф.: Кыргызстан, 1975.— 34 б.
Толстой Л. Н. Кавказский пленник: Рассказ. —Ф.: Мектеп, 1976. — 36 б.