Поэт Ясыр Шиваза

Поэт Я. Шиваза 18.05.1906—18.06.1988-ж.ж. азыркы Москов районунун Александровка айылында, кузнечинин үй-бүлөсүндө төрөлгөн. 1916-жылдан 1923-жылга чейин айылдагы диний мектепте араб жазуусун үйрөнүп, бир эле учурда кузнечиде иштеген. 1924-жылдан 1930-жылга чейин Ташкенттеги Татар билим берүү институтунда билим алган.

1930-жылдан баштап Фрунзе шаарындагы дунган башталгыч мектебинин директору болуп иштеген, 1931-жылдан 1938-жылга чейин редактор, 1951-жылдан 1957-жылга чейин Киргосиздаттын башкы редактору, 1938-жылдан 1942-жылга чейин литконсультант, ал эми 1946-жылдан 1954-жылга чейин Кыргыз ССРинин СП башкармалыгынын катчысы болуп иштеген. 1942-жылдан 1946-жылга чейин Советтик Армиянын катарында кызмат өтөгөн, 1950-жылдан 1951-жылга чейин «Литературная газета» гезитинин Кыргызстандан корреспонденти болгон, 1957-жылдан 1965-жылга чейин республикалар аралык дунган «Шыйуэди чи» гезитинин редактору болуп иштеген.

Я. Шиваздын адабий ишмердүүлүгү 1930-жылдан башталат. Ал дунган совет адабиятынын негиздөөчүлөрүнүн бири, дунган жазуусунун жана орфографиясынын түзүүчүлөрүнүн бири, дунган тили жана адабияты боюнча көптөгөн окуу китептеринин автору. Поэтуң биринчи китеби «Утренняя звезда» аттуу ырлар жыйнагы 1931-жылы жарык көргөн. Бул — дунган элинин тарыхындагы биринчи басма китеп. Ал 30дан ашык китептердин автору: дунган, кыргыз жана орус тилдеринде ырлар, поэмалар, аңгемелер, повесттер, ошондой эле орус жана совет адабиятынын классиктеринин, кыргыз жазуучуларынын жана поэттеринин дунган тилине котормолорунун автору. Поэтуң чыгармалары СССР элдеринин башка тилдерине да которулган, алардын айрымдары чет өлкөлөрдө жарык көргөн.

Кыргыз ССРинин эл поэти (1974-ж.).

КПССтин мүчөсү 1940-жылдан, СССР СП мүчөсү 1934-жылдан.

Эмгектин Кызыл Туу ордени, Элдер достугу ордени, үч «Почет белгиси» ордени, өлкөнүн көптөгөн медалдары жана Кыргыз ССР Жогорку Кеңешинин Ардак грамоталары менен сыйланган.

Кыргызстан КПнын ЦК мүчөлүгүнө кандидат, Фрунзе обкомунун мүчөсү, Фрунзе облустук жана шаардык элдик депутаттар советинин депутаты болуп шайланган.

АЖЫРЫМ КИТЕПТЕР

кыргыз тилинде:
Чолпон: Ырлар жана поэмалар жыйнагы. — Ф.: Кыргызмамбас, 1941.—68 б.
Тянь-Шандын баатырлары. — Ф.: Кыргызмамбас, 1946. —36 б. Тянь-Шанянын баатырлары.
Чыныдагы жазуу: Ырлар жыйнагы.— Ф.: Кыргызмамбас, 1948. —120 б. Чашага жазылган жазуу.
Муса: Повесттер. — Ф.: Кыргызмамбас, 1949. — 120 б.
Шэньсиге кат: Поэма. — Ф.: Кыргызмамбас, 1952. — 56 б. Шэньсиге кат.
Туулган күн: Ырлар жана поэмалар. — Ф.: Кыргызмамбас, 1955.— 108 б. Туулган күн.
Менин досторум: Аңгемелер. — Ф.: Кыргызмамбас, 1956. —218 б. Менин досторум.
Жазгы жел: Ырлар. — Ф.: Кыргызстан, 1966. — 138 б. Жазгы жел.
Кайрылуу: Ырлар жана поэма. — Ф.: Мектеп, 1971. —78 б. Кайрылуу.
Күзгү кайрыктар: Тандалган ырлар, поэмалар. — Ф.: Кыргызстан, 1976. —247 б. Күзгү мотивдер.
Шаттык себем: Ырлар жана поэмалар. — Ф.: Кыргызстан, 1986.— 296 б. Мен шаттык себем.
орус тилинде:
Избранные стихи. — М.: Гослитиздат, 1937. —55 с.
Китайский рисунок: Стихи. — М.: Гослитиздат, 1939. —ПО с. Чолпон. — Ф.: Киргизгосиздат, 1941. —68 с.
Надпись на чаше: Стихи. — М.: Сов. писатель, 1947. —94 с.
Голубая река: Стихотворения и поэмы. — М.: Гослитиздат, 1958. ---159 с.
Весенний ветер: Стихи. — Ф.: Киргизгосиздат, 1960. —71 с.
Мой новый дом: Повесть. — Ф.: Кыргызстан, 1969. — 159 с.
Весенние напевы: Стихи, поэмы. — Ф.: Кыргызстан, 1979. 104 с.
Весенние напевы: Стихотворения и поэмы. — Ф.: Кыргызстан, 1981. — 232 с.
Я сею радость: Стихотворения. — Ф.: Кыргызстан, 1983. —58 с.
дунган тилинде:
Ян-Цзы-цзян: Сборник стихов. — Ф.: Киргизгосиздат, 1940. —84 с.
Мой новый дом: Повесть. — Ф.: Киргизучпедгиз, 1956. —77 с.
Сборник избранных стихов. — Ф.: Киргизгосиздат, 1958. —217 с.
Люди единого сердца: Повесть. — Ф.: Киргизгосиздат, 1959. — 116 с.
Пройденный путь: Повесть. — Ф.: Киргизучпедгиз, 1959. — 121 с.
Весенний ветер: Стихи. — Ф.: Киргизгосиздат, 1960. — 104 с.
Здравствуй, Родина моя: Сборник стихов. — Ф.: Киргизгосиздат, 1963. —98 с.
Здравствуй, весна: Стихи и поэма. — Ф.: Кыргызстан, 1967. — 223 с.
В родном доме: Повести и рассказы. — Ф.: Кыргызстан, 1971. — 330 с.
дунган тилине котормолор:
Токтогул. Сборник стихов. — Ф.: Киргизгосиздат, 1959. —78 с.
Утро моей Родины: Стихи киргизских поэтов. — Ф.: Кыргызстан, 1974. —94 с.
Тянь-Шаньские напевы: Стихи. — Ф.: Кыргызстан, 1985. —59 с.