Акын, прозачы М. Элебаев азыркы Ысык-Көл облусунун Тюп районунун Чон-Таш айылында кедей дыйкан үй-бүлөсүндө төрөлгөн. 9 жашында жетим калып, байларда иштеп жүргөн. 1916-жылы качкындар менен Кытайга кетип, 1919-жылы кайра келген. 1920-жылдын жазында Джылуу-Булак айылындагы ликбезде бир аз убакыт окуп, 1921-жылдан тарта Пржевальск шаарындагы интернатта тарбияланган, 1924-1926-жылдары Тюп зооветтехникумунда окуп, 1930-жылы Фрунзе педагогикалык техникумун ийгиликтүү аяктаган.
М. Элебаев кыргыз советтик профессионал адабиятынын алгачкы негиздөөчүлөрүнүн бири болуп саналат. 1924-жылы «Эркин-Тоо» газетасынын алгачкы номерлеринин биринде «Зарыгам» («Томлюсь») деген ыр жарыяланган, анда автор өз элинин наадандыкты жеңүү маселесин курч койгон, кыргыз жаштарынын билим алууга болгон каалоосун билдирген. 1928-жылы жарыяланган «Наша молодежь» деген ырында кочкондордун, малчылардын жана батрактардын балдарынын Москвада, Ташкентте, Алматыда жана башка жерлерде окуй баштаганына кубанат. Алгачкы поэтикалык жыйнак «Ырлар жыйнагы» 1931-жылы жарык көргөн.
М. Элебаев «Узак жол» («Долгий путь») аттуу чоң романдын автору — кыргыз адабиятындагы автобиографиялык реалисттик прозанын алгачкы тажрыйбасы. Бул романга логикалык улантуу катары 1938-жылы жарыяланган «Кыйын кезен» («Трудная переправа») очерки, «Зарлык» жана «В буранный день» деген баяндоолор кирет. 1943-жылы Улуу Ата Мекендик согуш жылдарында фронтто жазылган акындын ырлары кирген «Улуу марш» («Великий марш») поэтикалык жыйнагы жарык көргөн. М. Элебаев дүйнөлүк жана орус классикасынын чыгармаларын кыргыз тилине которуу менен алгачкы кыргыз жазуучуларынын бири болуп саналат. Ал Н. В. Гоголдун, Л. Н. Толстойнун, А. С. Пушкиндин эртегилерин, С. Маршактын ырларын жана башка чыгармаларды которгон. Анын «Долгий путь» романы орус жана латыш тилдеринде жарык көргөн.
М. Элебаев Улуу Ата Мекендик согуштун фронтунда Псков облусунда каза болгон.
СССР Жазуучулар союзунун мүчөсү 1934-жылдан бери.
М. Элебаевдин ысымы Тюп районунун Талды-Суу айылындагы СШ жана Ош облусунун Базар-Курган районундагы СШ № 13, китепканалар жана республиканын шаарлары менен айылдарындагы көчөлөргө ыйгарылган.
АЖЫРТЫЛГАН ЧЫГАРМАЛАР
кыргыз тилинде:
Ырлар жыйнагы. —Ф.: Кыргызмамбас, 1931. —99 б. Ырлар жыйнагы. Майдан: Жыйнак. —Ф.: Кыргызмамбас, 1933. —60 б. Фронт. Узак жол: Роман. —Ф.: Кыргызмамбас, 1936. —80 б. Долгий путь. Ырлардын толук жыйнагы. —Ф.: Кыргызмамбас, 1936. — 80 б. Толук жыйнак. Кыйын кезен: Очерк. — Ф.: Кыргызмамбас, 1938. — 52 б. Кыйын убакыт. Ырлардын толук жыйнагы. — Ф.: Кыргызмамбас, 1938. — 104 б. Ырлардын толук жыйнагы. Салам кат: Ырлар. — Ф.: Кыргызмамбас, 1938. — 48 б. Кат. Улуу марш: Ырлар. —Ф.: Кыргызмамбас, 1943. —32 б. Улуу марш. Ырлар жыйнагы. —Ф.: Кыргызмамбас, 1947. —84 б. Ырлар жыйнагы. Узак жол: Роман. —Ф.: Кыргызмамбас, 1949. — 164 б. Долгий путь. Тандалган ырлар. — Ф.: Кыргызмамбас, 1953. — 184 б. Тандалган ырлар. Узак жол: Прозалык чыгармалар жыйнагы. — Ф.: Кыргызмамбас, 1959. —283 б. Долгий путь. Узак жол: Прозалык чыгармалар. —Ф.: Кыргызстан, 1971. — 246 б. Долгий путь. Тандалган чыгармалардын бир томдук жыйнагы. — Ф.: Кыргыз¬стан, 1974. — 448 б. Тандалган чыгармалар бир томдо. Кыйын кезен: Повесть жана аңгемелер. —Ф.: Кыргызстан, 1974.— 118 б. Кыйын убакыт. Узак жол: Повесть, ырлар, котормолор. — Ф.: Мектеп, 1974. —391 б. Долгий путь. Куреш бутпейт: Ырлар жана котормолор. — Ф.: Мектеп, 1979. — 104 б. Күрөш уланат. Кыйын кезек: Повесттер, аңгемелер. — Ф.: Кыргызстан, 1980. — 280 б. Кыйын убакыт. Узак жол: Повесттер. —Ф.: Мектеп, 1984. — 192 б. орус тилинде: Долгий путь: Повесть. —Ф.: Киргизгосиздат, 1959. — 117 с. Долгий путь: Повесть. — Ф.: Мектеп, 1982. — 128 с. совет элдеринин тилдеринде Долгий путь: Повесть. —Рига: Лиесма, 1977. — 176 с. —лат. Котормолор Данилич-Кочин А. Динамит: Рассказ. — Ф.: Киргизгосиздат, 1934.— 31 с. Фурманов Д. М. Мятеж: Роман. —Ф. —Казань: Киргизгосиздат, 1936. — 199 с. Маршак С. Я. О глупом мышонке: Стихи. — Ф. — Казань: Киргизгосиздат, 1937. —8 с. Толстой Л. Н. Хаджи Мурат: Повесть. —Ф. —Казань: Киргизгосиздат, 1938. — 139 с. Гоголь Н. В. Шинель: Повесть. — Ф. —Казань: Киргизгосиздат, 1938. —46 с. Пушкин А. С. Сказка о мертвой царевне и семи богатырях. — Ф.: Киргизгосиздат, 1940. — 18 с.
