Поэт Абдрасул Токтомушев

Поэт А. Токтомушев 15.07.1912-жылы Кыргыз ССРинин Кемин районундагы Торт-Куль айылында батрак үй-бүлөсүндө төрөлгөн. Эрте ата-энесинен ажырап, 1922-жылдан тарта Токмак балдар үйүндө тарбияланган, 1926-жылдан Пишпек шаарындагы мектепте билим алууну уланткан. 1928-1931-жылдары Ташкент шаарындагы Орто Азия суу чарба политехникалык техникумунда окуган, 1952-жылы Фрунзедеги педагогикалык училищени сырттан аяктаган.

1932-жылдан Улуу Ата Мекендик согуштун башталышына чейин «Кызыл Кыргызстан», «Ленинчил жаш», «Колхоз турмушу» гезиттеринде литсотрудник, жооптуу катчы, бөлүм башчысы болуп иштеген. 1953-1957-жылдары «Ала-Too», «Чалкан» журналдарында бөлүм башчысы болгон.

Творческая биографиясы 1930-жылдан башталат. Алгачкы поэтикалык жыйнагы «Балбандар» («Борцы») 1936-жылы жарык көргөн. «Какшаалдан кат» («Письмо из Какшаала») поэмасы 1937-жылы жарык көрүп, аны кыргыз поэзиясынын алдыңкы өкүлдөрүнүн катарына кошкон. 1958-жылы ал орус тилинде басылып чыккан.

Улуу Ата Мекендик согуш жылдарында советтик адамдардын фронтто жана тылда көрсөткөн эрдигин даңазалаган бир катар чыгармаларды жараткан. Бул чыгармалар согуштан кийинки жылдарда жарык көргөн «Кун» («Солнце») жана «Менян елквм» («Моя страна») поэтикалык жыйнактарына кирген.
А. Токтомушевдин поэтикалык талантын эң маанилүү жана жаркын көрсөтмөсү «Алтын Тоо» («Золотая гора») поэма-романы болуп саналат, анын биринчи бөлүгү 1965-жылы, экинчи бөлүгү 1968-жылы жарык көргөн. Роман кыргыз элдин революцияга чейинки жашоосунун жана социалисттик курулуш жылдарынын чоң тарыхый бөлүгүн камтыйт. 1974-жылы бул чыгарма Токтогул Сатылганов атындагы Кыргыз ССРинин Мамлекеттик сыйлыгына ээ болгон.

Поэт балдар үчүн көптөгөн чыгармаларды жазган. А. Токтомушевдин көпчүлүк чыгармалары орус тилине которулган жана жарык көргөн. Анын чыгармачылыгында котормо иши маанилүү орунду ээлейт. Ал ливандык поэттердин чыгармаларын, В. Далдын эртегилерин, Гильендин ырларын кыргыз тилине которгон. Көптөгөн жыйнактарды которууда активдүү катышкан.

Кыргызстандын эл акыны (1972-жыл).

КПССтин мүчөсү 1951-жылдан, ССCPдин ССЖ мүчөсү 1938-жылдан.

Эмгеги үчүн «Эмгектин Кызыл Туу» ордени, «Элдер достугу» ордени, «Ардак белги» ордени, «Улуу Ата Мекендик согушта 1941—1945-жылдардагы эрдик эмгеги үчүн» медалы, «Эрдик эмгеги. В. И. Лениндин туулган күнүнө 100 жыл толуусуна карата» медалы, «Эмгек ветераны» медалы, Кыргыз ССР Жогорку Советинин Ардак грамоталары жана Кыргызстандын ЛКСМ ЦКсынын Ардак грамоталары менен сыйланган.

АЙРЫМ ЖЫЙНАКТАР

кыргыз тилинде:
Балбандар: Ырлар жыйнагы. —Ф.: Кыргызмамбас, 1936. —65 б. Силачи.
Какшаалдан кат: Поэма. —Ф.: Кыргызмамбас, 1937. —30 б. Письмо из Какшаала.
Ырлар жыйнагы. — Ф.: Кыргызмамбас, 1937. — 58 б. Сборник стихов.
Хан жана Жуматай: Эл жомогунан. —Ф.: Кыргызмамбас, 1940.— 16 б. Хан и Джуматай.
Жомоктор. —Ф.: Кыргызмамбас, 1941. — 16 б. Сказки.
Максат: Ырлар. —Ф.: Кыргызмамбас, 1941. —87 б.
Кун: Ырлар жыйнагы. —Ф.: Кыргызмамбас, 1947. —74 б. Солнце.
Жаштын тилеги: Ырлар. —Ф.: Кыргызмамбас, 1948. — 16 б. Детские мечты.
Тартуу: Ырлар жыйнагы. —Ф.: Кыргызмамбас, 1949. — 129 б. Дар.
Какшаалдан кат: Поэма. —Ф.: Кыргызмамбас, 1950. —72 б. Письмо из Какшаала.
Тынчтык уну: Ырлар жана поэмалар жыйнагы. —Ф.: Кыргызмамбас, 1952. —40 б. Голос мира.
Эмгек жана бакыт: Ырлар жыйнагы. —Ф.: Кыргызмамбас, 1952. — 115 б. Труд и счастье.
Менин елкем: Ырлар жыйнагы. —Ф.: Кыргызмамбас, 1953. --278 б. Моя страна.
Жакып уулу: Поэма. — Ф.: Кыргызокуупедмамбас, 1957. — 68 б. Сын Джакыпа.
Журектв: Ырлар жыйнагы. —Ф.: Кыргызокуупедмамбас, 1958. — 91 б. В сердце.
0мур жолу: Ырлар жыйнагы. —Ф.: Кыргызмамбас, 1958. — 159 б. Дорога жизни.
0мур кектему: Тандалмалуу чыгармалар. — Ф.: Кыргызмамбас, I960. —499 б. Весна жизни.
Кундой жарык: Ырлар жана поэмалар. — Ф.: Кыргызокуупедмамбас, 1962. — 172 б. Светоч.
Сунуу жана коркуиуч: Ырлар жана поэмалар. — Ф.: Кыргызмамбас, 1962. —264 б. Любовь и страх.
Байка: Ацгеме. —Ф.: Кыргызокуупедмамбас, 1963. — 15 б. Запомни.
Булар кандай: Поэма. —Ф.: Кыргызмамбас, 1964. — 14 б. Вот они какие.
Алтын TOO: Поэма. —Ф.: Кыргызстан, 1965. —202 б. Золотая гора.
Арстанбап: Поэма. — Ф.: Мектеп, 1965. — 16 б. Арсланбоб.
Зрхин саптар: Ырлар, поэмалар. — Ф.: Кыргызстан, 1966. —227 б. Вольные строки.
Алтын TOO: Поэма. — Ф.: Кыргызстан, 1968. — 130 б. Золотая гора.
Бала Кычан: Поэма. —Ф.: Мектеп, 1969. — 131 б. Кычан.
Кон, кон, квпелек: Ырлар. —Ф.: Мектеп, 1970. — 12 б. Бабочка.
Ак Моер: Ырлар жана поэмалар. —Ф.: Кыргызстан, 1971. —263 6. Саяпкер: Поэма. —Ф.: Мектеп, 1971. —23 б. Берейтор.
Жаш достор: Ырлар жана поэма. — Ф.: Мектеп, 1972. —122 б. Юные друзья.
Калем кайрыгы: Ырлар жана поэма. —Ф.: Кыргызстан, 1972. — 150 б. Наигрыш пера.
Тандалган чыгармалар: Бир томдук: Роман, ырлар жана дастан' дар. — Ф.: Кыргызстан, 1973. — 559 б. Избранные произведения.
Ойноок жылдыздар: Тандалган ырлар, поэмалар. —Ф.: Мектеп, 1975. — 224 б. Веселые звезды.
Акыйкат соцунан: Поэма. —Ф.: Мектеп, 1978. — 18 б. Кто прав?
Алтын TOO: Роман. —Ф.: Кыргызстан, 1978. — 324 б. Золотая гора.
Эркетайым: Ырлар жана дастандар. —Ф.: Мектеп, 1980. —252 б. Мой миленький.
Тандалмалар: Ырлар, дастандар. —Ф.: Кыргызстан, 1982. —368 б. Избранное.
Бала Кычан: Поэма. —Ф.: Мектеп, 1982. —92 б. Кычан.
Аргымак: Ырлар. — Ф.: Мектеп, 1983. —12 б.
Ала-Too легендалары: Ырлар жана поэмалар. — Ф.: Мектеп, 1985.— 56 б. Легенды Ала-Тоо.
Арстанбап-Арсланбоб: Поэма. — Ф.: Мектеп, 1986. —28 б. —текст: кырг., орус.
орус тилинде:
Вести из Китая: Поэма. —Ф.: Киргизгосиздат, 1953. —92 с.
Белый голубь: Стихи, поэмы. —М.: Мол. гвардия, 1958. — 109 с.
Белый голубь: Сборник стихов. —Ф.: Киргизучпедгиз, 1958. —37 с.
Песни Ала-Тоо: Стихи и поэмы. —Ф.: Киргизгосиздат, 1958. — 230 с.
Письмо из Какшаала: Поэма. — Ф.: Киргизгосиздат, 1958. —51 с.
Саженец: Сборник стихов. —М.: Сов. писатель, 1963. —34 с. Годы:
Стихотворения и поэмы. —Ф.: Кыргызстан, 1964. —90 с.
Белый снег: Стихи и поэмы. —М.: Сов. писатель, 1976. — 102 с.
Кто прав?: Стихи. —Ф.: Мектеп, 1978. — 17 с.
Аргамак: Стихи. —Ф.: Мектеп, 1984. — 16 с.
Золотая гора: Роман в стихах. —М.: Сов. писатель, 1985. — 182 с.
Золотая гора: Роман в стихах, стихи. —Ф.: Кыргызстан, 1987. — 240 с.

Котормолор

Ливандык поэттер. —Ф.: Киргизгосиздат, 1958. —46 с.
Николас Гильен. Стихи. —Ф.: Кыргызстан, 1964. — 140 с.
Даль В. И. Лиса-лапотница: Сказка. — Ф.: Мектеп, 1987. — 13 с.