ЭТТН
Улуттук салык төлөөчүлөр, аталган товарларды сатканда, ЭТТНди колдонушу керек. Бул чара салык системасын эске албастан колдонулат, бул аны бардыгы үчүн милдеттүү кылат.
ЭСФ
Электрондук эсеп-фактура (ЭСФ) дагы бир маанилүү салык документи болуп саналат. Сатуучүлөр товарларды сатканда же кызмат көрсөтүүдө аны түзүшөт, ал эми сатып алуучулар аны белгиленген мөөнөттө тастыкташат. ЭСФ товарлардын жүктөлгөндүгү же кызматтардын көрсөтүлгөндүгү тууралуу маалыматты каттайт, ошондой эле алардын баасын көрсөтөт.
ЭСФди түзүү айрым салык төлөөчүлөр үчүн милдеттүү эмес, мисалы:
- нөлдүк ставкадагы жөнөкөйлөтүлгөн салык системасында иштеген ишкерлер, жылына 15 миллион сомго чейин киреше алган;
- жеке адамдарга жеке муктаждыктар үчүн кызмат көрсөтүүчү патент негизинде салык төлөөчүлөр;
- өз продукциясын саткан айыл чарба өндүрүүчүлөр;
- жеке муктаждыктар үчүн товарларды саткан бирдиктүү салык төлөөчүлөр;
- соода жүргүзгөндө 0,5% ставкадагы бирдиктүү салык төлөөчүлөр жана атайын режимдеги зоналардагы салык төлөөчүлөр.
Ошентсе да, ЭСФди колдонууга милдеттүү салык төлөөчүлөр, документтерди каттоодон бошотулган сатуучүлөрдөн сатып алынган товарлар боюнча маалыматтарды өз алдынча киргизиши керек. Бул үчүн товарлар келип түшкөн учурда "Тараптардын системасына катышпаган адамдардан сатып алынган товарлар боюнча маалыматтарды киргизүү үчүн электрондук документ" түзүү зарыл.
Ошондой эле, айрым товарлорго, мисалы:
- алкоголь;
- тамеки буюмдары;
- дарылар;
- медициналык буюмдар;
- кымбат металлдардан жасалган зергерчилик буюмдар;
- мунай жана мунай продуктылары (майларды эсепке албаганда);
- салык органдарынын чечимдери бар товарлар;
- салык контролу учурунда жетишпеген баштапкы документтер боюнча акт түзүлгөн товарлар.
Салык кодексине ылайык, эгер товар баштапкы документтерсиз сатып алынса жана маалыматтык система боюнча катталган болсо, анда салык төлөөчүнүн үстүнө товардын баасынан 5% өлчөмүндө айып пул салынат. Бул эрежелер жалпы салык системасында иштеген салык төлөөчүлөргө жана жөнөкөйлөтүлгөн системада иштегендерге тиешелүү.
ККМ
Контролдук-кассалык машина (ККМ) төлөмдөрдү контролдоо жана фискалдаштырууга кызмат кылат, бардык соода операцияларын каттайт, чек чыгарууну камсыз кылат жана маалыматтарды салык кызматына жиберет. ККМди патент боюнча иштеген же атайын режимдеги зоналарда иштеген салык төлөөчүлөргө колдонуу милдеттүү эмес. Бирок жөнөкөйлөтүлгөн салык системасында иштеген ишкерлер ККМди өз ишинде колдонууга милдеттүү.
Бул фискалдык инструменттерди киргизүү салык администрирлөөсүн оптималдаштырууга, каржылык агымдардын ачыктыгына жана өлкөдөгү экономикалык абалды жакшыртууга багытталган, бул болсо адилеттүү жана натыйжалуу салык системасын түзүүгө жардам берет.
