2025-жылдын 15-мартынан 15-августуна чейин Кыргыз Республикасынын Президенти Садыр Жапаровдун базарларда салык башкаруу боюнча пилоттук долбоорлорду өткөрүү тууралуу Указына ылайык, «Дордой» комплексинин аймагында жаңы долбоор ишке ашырылды. Бул демилгени ишке ашыруу алкагында базар администрациясы салык агентине айланды, ал ишкерлердин салык милдеттенмелерин эсепке алуу жана көзөмөлдөө үчүн жооптуу болду.
Долбоордун негизги максаты — ишкерлер үчүн салыкты жеңилдетүү, аны ачык жана ыңгайлуу кылуу. Бул максатка жетүү үчүн «Базар» маалыматтык системасы иштелип чыккан — ишкерлер менен салык органдары, ошондой эле банктар ортосундагы өз ара аракеттенүүнү жеңилдеткен заманбап платформа, салыкты башкарууну жакшыртып, бизнес жүргүзүү үчүн ыңгайлуу шарттарды түзөт.
Мурда салык инспекторлору базарларды кыдырып, ишкерлерге карыздары тууралуу маалымат берип, бул хаоско алып келчү: кээ бирлери патент сатып алса, кээ бирлери сатып албайт, кээ бирлери салык төлөсө, кээ бирлери унутуп калчу. Эми бардык процесстер автоматташтырылган, жана ар бир соода контейнерин реалдуу убакыт режиминде көзөмөлдөп болот.
Базар администрациясы эми ишкерлер менен санариптик платформа аркылуу өз ара аракеттенет.
«Базар» системасынын функциялары төмөнкүлөрдү камтыйт:
· банктарда онлайн операцияларды жүргүзүү,
· бардык соода пункттарын жана алардын ижарачыларын эсепке алуу,
· документтерди жана арыздарды берүү жана иштеп чыгуу,
· салык жана камсыздандыруу төлөмдөрүнүн төлөнүшүн көзөмөлдөө,
· карыздарды онлайн мониторингдөө,
· ижара, салык жана социалдык төлөмдөр боюнча маалыматтарды текшерүү.
Системаны киргизүүнүн натыйжасында бардык ишкерлер жана соода объектилери санариптештирилип, «Дислокация» системасына интеграцияланды, бул алардын салык төлөмдөрү, ошондой эле объектилердин ишин баштоо жана аяктоо боюнча маалыматтарды реалдуу убакыт режиминде көзөмөлдөп турууга мүмкүндүк берет.
Эми, эгер ишкердин карызы болсо, контейнер кызыл түскө боёлот, ал эми төлөнгөн мезгилдер жашыл түскө көрсөтүлөт.
Пилоттук долбоордун негизги жыйынтыктары:
· «Дордой» базарында 13 миң 697 салык төлөөчү жана 13 миң 890 объект катталган,
· салык жана камсыздандыруу төлөмдөрүн башкаруу кыйла жакшырды,
· салык түшүмдөрү үч эсе өстү.
Эгер санариптик системаны киргизүүдөн мурун базардан айына болжол менен 30 миллион сом жыйналса, санариптештирүүдөн кийин бул сан 100 миллион сомго жетти.
2025-жылдын 10 айында салык жыйымдары 727 миллион сомдон ашты, ал эми жылдын жыйынтыгы боюнча сумма 1 миллиард сомдон ашат деп күтүлүүдө.
Пилоттук долбоордун ийгиликтүү аяктоосунан кийин «Базар» системасы «Кара-Суу» жана «Мадина» базарларында киргизилди, жана кийинки кадам Кыргызстандагы бардык базарларга системаны кеңейтүү болот.
Бул долбоор санариптештирүүнүн ишкерлердин иштерин канчалык жеңилдетерин, аларды ашыкча текшерүүлөрдөн куткарып, салык төлөөнү ачык кылып, ар биринин өзүнүн айлануусуна жараша төлөөгө мүмкүндүк бергенин ачык көрсөттү.
Жыйынтыктап айтканда, пилоттук долбоордун жыйынтыктары боюнча Салык кодексине өзгөртүүлөр киргизилди, алар базарлардын жана соода борборлорунун администрацияларына салык төлөөнү көзөмөлдөө боюнча ыйгарым укуктарды делегат кылат. Мындай көзөмөлдүн тартиби Министрлер Кабинетинин токтому менен бекитилет.
