2014-жылдын 11-декабрында Кыргызстан дүйнөлүк коомчулукка кошулуп, Бириккен Улуттар Уюмунун 57-Башкы Ассамблеясынын чечими менен негизделген Эл аралык Тоо Күнүн белгиледи.
Иш-чараны эл аралык тоо өлкөлөрүнүн альянсы ‘Тоо Партнерлиги’нын кыргызстандык мүчөлөрү - ОФ ‘MSDSP Kg’, ОФ ‘ADI’, Маданий-изилдөө борбору ‘Айгине”, Кыргызстандагы орман жана жер пайдалануу ассоциациясы, Жаштар Экологиялык Движениеси ‘ЭлЭко’, ОФ ‘RDF’, Органикалык Движение Федерациясы ‘BIO-Kg’ уюштурушту. Эл аралык Тоо Күнүн белгилөөнүн өнөктөшү Бириккен Улуттар Уюмунун Азык-түлүк жана айыл чарба уюму (ФАО) болду.
2014-жылы Эл аралык Тоо Күнүнүн темасы (IMD 2014) “Тоо семей фермердик чарбалары: дүйнөнү азыктандыруу жана планетаны сактоо” деп аталат жана ал семей фермердик чарбаларынын Эл аралык Жылы менен байланыштуу. Бул күнү дүйнө жүзү боюнча тоо фермерлерине көңүл буруу максатында акциялар жана иш-чаралар өттү, алар туруктуу тоо өнүгүүсүндө чоң роль ойношот.
Бул тема Кыргызстан үчүн да актуалдуу, анткени өлкөдө 360 миңден ашык фермердик чарба бар. Алардын көбү семей чарбалары, жана алардын үлүшү республиканын айыл чарба продукциясынын 90% дан ашыгын түзөт.
Эл аралык Тоо Күнүнүн алкагында төрт кызыктуу иш-чара өттү: семей фермерлиги боюнча талкуу, Тоо Партнерлигинин мүчөлөрүнүн мыкты практикалары боюнча маалыматтык көргөзмө, темалык фото көргөзмө жана “Смак лабораториясы: терезе үстүндөгү бакча” мастер-классы.
Салтанаттуу иш-чарада сөз сүйлөгөн Нарын облусунан Амановдор үй-бүлөсү, 2014-жылдын Эл аралык Тоо Күнүнүн жүзү болуп, бардык катышуучуларды майрамы менен куттуктап, уюштуруучуларга жана ФАОга алардын скромдуу эмгегин тааныганы үчүн ыраазычылык билдирди. Фермерлердин куттуктоолоруна Борбордук Азиядагы Тоо Партнерлигинин регионалдык координатору Эльбегзайа Батжаргал жана КРдагы ФАО өкүлү Динара Рахманова да кошулду.
Салтанаттуу иш-чаранын алып баруучусу жана талкуунун модератору Маданий-изилдөө борборунун “Айгине” өкүлү Гульнара Айтпаева болду, ал башында “Жакшылык жиптери” аттуу терең мааниге ээ ырымды өткөрдү, ал учурда бардык коноктор ар кандай каалоолор менен ар түрдүү түстөгү жиптерди бир-бирине байлашты. Бул ырым кочкулардын дарактарга кесилген кездемелерди байлап, навигация жана руханий практика катары колдонгон ритуалынан келип чыккан.
“Кыргызстандын уруктук сектору: Бүгүн. Эртең. Кайда барабыз?” аттуу панелдик талкууда семей фермердик чарбаларынын негизги көйгөйлөрү, биринчи кезекте фермерлерди уруктар менен камсыз кылуу маселелери талкууланды.
Омурбек Мамбетов, ФАО консультанты, катышуучуларга учурдагы абал боюнча маалымат берип, айыл чарба тармагындагы эң актуалдуу маселелерди талкуулоону баштады.
Кочкоркудан келген фермер-селекционер Кушбек Бейшенкуловдун “Пробиркада жергиликтүү картошка сортун кантип өстүрүү керек. Менин селекционер катары тажрыйбам” темасындагы чыгышы чоң кызыгуу жаратты. Селекционер фермерлер жергиликтүү сортторго артыкчылык бериш керек деп эсептейт, анткени бул гана эмес, ден соолукка пайдалуу азыктарды алуу гарантирует, ошондой эле биологиялык ар түрдүүлүктү сактоого жардам берет.
Панелдик талкууда төрт катышуучунун ар бири - Ош облусунун Алай районунан фермер Изат Маширапова, Нарын облусунан фермер Сапарбек Аманов, Органикалык Движение Федерациясы “BIO-Kg” өкүлү Искендербек Айдаралиев жана көз карандысыз эксперт Сарыгулов Султан, талкууланган тема боюнча өз пикирлерин бөлүшүп, аудитория менен кызыктуу диалог жүргүзүштү.
Маалыматтык көргөзмө Тоо Партнерлигинин мүчөлөрү тарабынан республиканын айылдык аймактарын туруктуу өнүктүрүү боюнча иш алып барган бир нече практикаларды сунуштады. ОФ “MSDSP Kg’, Кыргызстандагы орман жана жер пайдалануу ассоциациясы, ОФ ‘RDF’, Органикалык Движение Федерациясы ‘BIO-Kg’, ОФ ‘САМР Алатоо’ бардык каалагандар менен өзүнүн инновациялык ыкмалары жана инструменттери менен бөлүштү, алар коомдордун деңгээлинде өз натыйжалуулугун далилдеген.
“Тоо семей фермердик чарбалары: дүйнөнү азыктандыруу жана планетаны сактоо” аттуу фото көргөзмө тоо фермерлеринин эмгегине арналган жана алардын өлкөнүн туруктуу өнүгүүсүнө кошкон салымын жана аларга туш болгон кыйынчылыктарды сүрөттөгөн.
Эл аралык Тоо Күнүнүн акыркы блогу катышуучуларга “Смак лабораториясы: терезе үстүндөгү бакча” мастер-классы аркылуу семей фермери болуп көрүүгө мүмкүнчүлүк берди, аны ОФ ‘Агентство Инициатив Развития’ (ADI) уюштурду, анда тажрыйбалуу агрономдор “жашыл витаминдердин” уруктарын жана көчөттөрүн туура отургузууну үйрөтүштү. Мастер-класстын катышуучулары жаңы нерселерди үйрөнүү мүмкүнчүлүгүнө ээ болуп, өз колдору менен жасаган даамдуу жана пайдалуу “гүлчамбардагы жайды” үйүнө алып кетишти.
Текст: Алма Карсымбек, Борбордук Азиядагы Тоо Партнерлигинин өкүлчүлүгү
www.mountainpartnership.org
